Warburg; BIlderatlas Mnemosyne’de imgeleri, duyguların ve düşüncenin görsel tezahürüne dönüştüren ve tematik anlam yapısını bütünselleştiren bir çerçeve içinde sunarak, eşzamanlı bir tarih inşasından öte eşzamanlı bir felsefî hakikati görünür kılmaktadır. Farklı zamanların imgeleri, bu şekilde yeni konumlarına ve anlamlarına kavuşmakta, Warburg iradesiyle biçimlenen bu eylem, kültürel bir bilgi arkeolojisine dönüşmektedir. Belli ki Warburg’un bu girişimi, istemsiz bir bellek tahayyülünün inşası üzerinde gelişen bir hatırlama kuramı’dır. Çünkü burada kullanılan gizemli görüntüler, geçmişin ikonik fotoğraflarını yoğun duygulara bulayarak, yeniden anımsamanın aracı hâline getirmektedir. Ve şaşırtıcı görüntü birlikteliklerinden hareketle, dramatik bir kırılganlığa maruz bırakılan bir bellek tasavvuru inşa edilmektedir. Bu yüzden, farklı zaman ve mekânları buluşturan ve derinliğine işleyen ruhsal bir antropoloji atlası ortaya çıkmaktadır.

zamandışı bir görsel bellek arşivi 

Son versiyonu 1929 yılında netleşen Bilderatlas’ın değişken tasarımı ve mobilize hâli, göndermede bulunduğu ikonik göstergelerin fotoğraf tekniğiyle çeşitlenerek kullanımı, geçmişin izlerinin canlandırılmasında kültürel değerlerin dönüşüme uğrayarak, imgenin fetişleşen karakterini beslemesi açısından önemlidir. Aby Warburg’un belli kavramsal başlıklar altında bir araya getirdiği fotoğraf görüntüleri; başta sanat eseri röprodüksiyonları olmak üzere pullar, endüstriyel reklam ürünleri, günlüklerden alınmış araştırma notları ve desenleri, pratik nedenlerle bu düzenlemede yer almaktadır. Bir araya getirilen bu materyaller, dışarıda bıraktıklarıyla öne çıkmakta, içsel ve spesifik bir takibin yeni tarihsel figürlerine dönüşmektedir adeta. Örneklemek gerekirse İtalyan Rönesansı’nın biçimci durağan yapısı, Warburg’un elinde sanki hareket ve enerjiyi dışavuran yeni bir siluete dönüşerek sosyo-kültürel bir anlam kazanmaktadır. 

Her panelde ardışık halde birbirine eklemlenen tematik görsellerin her biri, zamandışı bir bellek arşivine dahil olurken bir yandan antik imgelerin eleştirel bir haritası ortaya çıkmakta ve öte yandan da modernitenin temel basamaklarından biri oluşmaktadır. Warburg’un, doğrudan eklenen parçalarla zikrettiği şey, esasında bir kişisel deneyim girişiminin merkezinde yer alan görme ve düşünme alanlarına hapsedilen baştan çıkarıcı bir merakın tutkulu melankolisidir bir bakıma. Bu bir fotomontaj estetiğidir aynı zamanda. Yani imgeler farklı zaman ve mekânlarda dönüşmekte, sınırlar erimekte ve yeni anlamlar yüklenmektedir. Warburg’un, Bilderatlas’ın anlatı çerçevesinde görme ve anlama amaçlı çabaları, esasında antik çağ imgeleri ve sembollerinin estetik bağlamından dışlanarak kendi kültürel ve tarihsel zaman diliminde katettiği ayartıcı rol üzerinden sosyal ve siyasal bir materyal olarak irdelenmesi, kültürel bellek düzenlemesinde önem kazanmaktadır. Sanatçılar için kışkırtıcı ve çekici bir model de böylece ortaya çıkmaktadır. 

Örneklemek gerekirse, Botticelli’nin ilkbahar adlı resminde gözlenen kusursuz figürlerdeki biçimciliği takip eden benzer figürasyonlarda, imgelerin esasında yeni bir kılığa bürünerek özel bir hareketlilik yansıttığı gözlenir. Burada alegorik temsil ruhunun yarattığı anlam katmanlarını gizli yerlerinden söküp almak, Warburg için projeyi durağanlıktan kurtaran ve bir haz unsuruna dönüştüren önemli yönlendirici rotalardan biridir. Ve bu durum, Bilderatlas’a da yansıyan Warburg’a özgü önemli bir özgürleştirici görme edimidir hiç şüphesiz.