BIlderatlas Mnemosyne’de yer alan imgelerin tematik diziliminde hem cezbedici, hem de tehditkâr bir girişimin varlığı, materyallerin herbirinin tarihsel bir ipucu değeri taşıdığını açığa çıkarır. Burada yaratıcı potansiyel hafıza devreye girmekte ve bir kavrayış sorunsalının montaj tekniğiyle yapılandırılması yoluyla imgelerin birbiriyle uyumlu görünen durumu önem kazanmaktadır. İmgelerin ardışık düzeninde esasen kendi aralarında kesintiye uğrayan uzlaşmaları, montajlamanın getirdiği kaynaşmadan ziyade çoğu zaman bir yabancılaşmayı devreye sokmaktadır.

hayalet görüntüler üretme sanatı

Bilderatlas Mnemosyne, kültür tarihi için olduğu kadar, sanat tarihi için de geçerli olan ironik ve eleştirel bir modern zamanlar projesidir. Panel düzeneklerini yeniden canlandırma girişimleriyle günümüze taşınan hayalet atlas’a ilişkin tartışmalar ise, saplantılı kültürel bellek hikâyeleri aracılığıyla, farklı beşeri ifade kalıplarını yakalamakta ve bunların imge düzeni içindeki sapmalarla gelişen ilişkiselliğini sorgulamaktadır. Bu süreçte; bilinçdışında gerçekleşen sapma yönelimi; esasında, Warburg’un hayalet görüntüler üretme sanatını etkili bir şekilde doğuran tahayyülün sıra dışı gerçekliğini de ortaya çıkarmaktadır. O yüzden Warburg’un bu yaklaşımının, bastırılmış bir geçmişin bulanık alanında, henüz ve hâlâ biçimlenmemiş ya da tezahür etmemiş şeylerin, atlas formatının sürreal yapısı içinde belirmesi normaldir. Atlas formatı; esasında, bir takım sembol ve imajlarla zihnin psiko-coğrafyasında ikame edilen imgelemi açığa çıkarmak ve kafa karıştırıcı medeniyetlerarası ilişki tezini görünür kılmak için elverişli bir sanatsal ifade modelidir. Bu bakımdan Bilderatlas Mnemosyne; farklı disiplinlerde gözlenen kültürel kopuşları ya da zaman sıçramalarını ele alan ve yoğun duyguları ifade eden imge ve semboller üzerinden travmatik çatışmaları önceleyen, oluşan gri alanda bunları ortaya çıkaran, yani hatırlayan belleğin biçimlediği bir temsil düzenidir. Warburg’un bastırılmış karanlık mağarası olmasının yanı sıra, her türlü hazcı inşanın dışavurulduğu, henüz ifşa edilmemiş olan düşünce algoritmalarını harekete geçiren, aykırı bir harita ve büyük bir queer kolajdır. İkonik ve yüceltilmiş sanat eserinden hareket ederek, hybrid formların eleştirel ve güncel değişim dinamiklerine ulaşan bir anti aura sorgulamasıdır.

Başka bir deyişle; kurmaca bir deneyimin tekinsiz alanı olan Bilderatlas Mnemosyne fantazmagoryasında sergilenen temsili imajlar, arzu uyandıracak denli zamanlararası psişik göçlere zorlanmakta ve renklerinden sıyrılmış hayaletlere dönüşerek erken modernist duyarlığın yeni sanat nesneleri hâline getirilmektedir. Ancak bu derecede yabancılaştırılmış düzeneğe bakıldığında, hızla kavranan göçebe imgelerin yarattığı sıradanlık hissinin, diyalektik olarak inşa edilmiş ama aksayan bir akıştan beslenen bir duyumsama mantığının özgün, deneysel, içtenlikli ve akıldışı niteliklerini görmek mümkündür. Dahası bu, sanat tarihinin ahenkli ve estetik bir disipliner mantığına karşı, imgelerarası büyülü bir dayanışmanın içsel bir şekilde örüldüğü, sanat-bilim kavram çiftinin geçişkenliğinde biçimlenen farklı bir kültür ve sanat tarihi anlayışı ortaya çıkmıştır. Burada, birer karşı imgeye dönüştürülen kışkırtıcı görüntüler, mevcut muhayyileyi sarsarak, görünmez birer ilişki sistemini öne çıkarmakta, hatta sanat pratiğine yakınlaştırmaktadır. Agamben’in İsimsiz Bilim olarak kastettiği şey, tam da bu noktada, kültür ve sanat bilincinin burada yeni ve kırılgan bir şekilde sergilenen durumun gizemli ve adı konulmamış yanına dair bir yorumdur. (1) Warburg’un izini sürdüğü iç içe geçirilerek montajlanan tutku imgelerini barındıran ve geleceği öngören bu isimsiz ya da kolektif psişik düzlem, salt estetik sapmalarla anılan bir muhayyilenin gücünden beslenir. Ve bu heterojen durum ayrıca, sembolleri birbirleriyle kaynaştırarak bir antitezi yapılandıran öznel duyarlığın da tezahürüdür.