Gözde Yenipazarlı: Londra / “walking anywhere”

MÜMTAZ SAĞLAM

Gözde Yenipazarlı, yer yer uç noktalara taşıdığı görme ayrıcalığını resimsel bir endişeyle başkalaştıran yaratıcı bir yaklaşım ve kentsel yorum çabası içindedir. Bir bütünleşme hikâyesini canlandıran bu fotoğraflar, gündelik hayatın ritmini bozmadan dış-mekân aralıklarına sirayet ederek adeta yeniden gösterilen; çok kültürlü yapı ya da dokuyu, sessiz ve suskun karelerle betimleyen özel bir Londra Albümü’nün sayfaları halindedir. Kenti psiko-coğrafik bir alan olarak kavramakta, bir akış ritmi içinde cadde ve sokaklara yansıyan ruh halini yakalamaktadır. 




Gözde Yenipazarlı, Londra, C-print, 100×150 cm, 2013. https://saglamartspace.com/ulusal-sergiler

Günümüzün büyük kentleri, karmaşık, katmanlı ve çok boyutlu bir yapı olarak karşımızdadır. Heterotopik bir bütünlük içindeki bu sorunlu yapıların, kendine bulaşma çabası içindeki her bireye farklı ve zorlu deneyimler sunması kaçınılmazdır. Yine de bu süreçte psişik gerekçelerle oluşan mesafenin aşılması; belirgin kodlarla örülmüş bir kent dekoru önünde pazarlanan parıltılı ve gelip geçici bir şimdi’yi herkesin paylaşması mümkündür. 

Bu noktadan bakıldığında, özellikle Londra’nın; her gezginin kişisel tarihine iz bırakan farklı bir potansiyele sahip olduğu görünmektedir. Neredeyse birbirinin aynı olan sıralı düzendeki evleriyle; dahası kenti sarıp kuşatan kırmızı/sarı tuğlalarla örülmüş mimarisiyle ve onu bütünleyen cam ve çelikle kurulan bu mekânsal tipoloji, cadde ve sokaklarda süren hayatın temsiline uygun imkânları fazlasıyla içermektedir. Kentsel dekoru arka plana alarak bir bakıma öteleyen Gözde Yenipazarlı, esasen bu mekânlarda sahnelenen gerçek/alternatif durumlarla ilgilenmektedir. Tespit ettiği anlar, yer yer duyumsal bir sertlik ile insanî bir sıcaklığın izini sürmekte; İngiliz tarzı hayatın dışında kalan ya da onu tamamlayan ayrıntılara özellikle dikkatleri çekmektedir. 

Gözde Yenipazarlı’nın yaratıcı gözlem deneyimi; yaşanan an’ı arzulayan ve belgeselleştiren bir yaklaşımdır öncelikle. Londra’yı dinamik bir karma kültürel mekân olarak gündelik hayatın dinamizmi bağlamında içerden yansıtma derdindedir. Elde ettiği sonuçlar, sıradan görüneni son derece içsel, ilginç ve kişisel bir tarz ile ortaya koyabilme becerisinden kaynaklanmaktadır. Dahası buna anlatısal bir nitelik kazandırarak, estetik vurguları öne çıkaran bir gerçekçilik ile herşeyden önce marka değeri taşımayan mekânlara ilişkin küçük yaşantılara yönelmektedir. 

Kenti birkaç kez ziyaret edenler ya da bir süre orada yaşayanlar bilir ki; bir gezgin olarak, Londra ile yüzleşmek; ancak simgelerle örülen bir ilişkiler sisteminden koparak, değişik bir program ya da rota geliştirmekle mümkündür. Hedefe müze, meydan, köprü ya da bina gibi bildik mekanları koymadan girişilen bu proje, ancak queer mekânların takibi ya da keşfiyle; simetrik olmayan kayboluş hikâyeleriyle anlam kazanır. Burada elde edilen öznellik, Gözde Yenipazarlı’nın çektiği kareler kadar, kendi seyir ritüeline tesir eden, hiç kuşkusuz talepkâr ve sıra dışı görünen bir keşif isteğiyle alâkalıdır. Böylece fetişleşen unsurlar, tuhaf ve kirli detaylar, arka planlar ile birlikte, yaratıcı ve karmaşık bir yorumun/bakışın izleri haline gelir. Görüntüye hacimsel bir yoğunluk ve gerilim katan bu yaklaşımın, poz’a yönelik yarattığı arzu çok açıktır. Kompozisyon bilgisi ve endişesinin de bu noktada açık bir duyumsal çekicilik sağlaması, görüntüye esaslı bir derinlik kazandırması normaldir. Dahası ışık ve gölge etkileriyle, bu yorumun yoğun ve sert bir radikalleşmeye dönüşme olasılığı da oldukça yüksektir. Ve bu radikal tavır, Londra’nın yapısal alanını saran bir farklı bir duyumsamadan gücünü alır. Anlatı klişelerini ters yüz eden bir riskli bir ilişkilendirme çabasının esas dinamiğini oluşturur. Mekân ve olayların kentli bir ölçekte, zamandan kopuk bir şekilde ilişkilendirilmeleriyle melez bir konuma evrilir. Bu yüzden; bu fotoğraflara, rastlantının önceliği yerine, stratejik bir görme ve biçimleme hadisesi, plastik hale gelen bir üretim pratiği olarak bakılmalıdır. 

Öte yandan; Gözde Yenipazarlı’nın objektifinde ortaya çıkan görsel boyut, hiç de steril olmayan bir gündelik evreni yansıtmaktadır. Londra imgelemini başkalaştıran ironik bir gösterimdir bu. Mesafe endişesini ortadan kaldıran bir buluşma hadisesi halini alarak dışavurumcu bir nitelikle ifade edilmektedir. Daha çok geri planda tutulan metropolün, özgürlük bilincini besleyen paradoksal pek çok duyumu kışkırtma olasılığını da bu aşamada doğru anlamak gerekir. Londra bu bakımdan iri ve büyük bir mutluluk üretimi merkezidir. Dolayısıyla; cinsiyetçi kodlarla örülmüş karma-karışık hikayelerini, devlet-toplum ve birey ilişkilerini gücün denetimi düzleminde çözen farklı bir gökyüzü sunmaktadır. Belki de bu yüzden, Gözde Yenipazarlı’nın da odaklandığı bu hayat, arzu üreten imge ve simge örüntüleriyle dolu; bunları keşfetme ve orada olma güdüsüyle tamamlanmayan bir düşünsel-psikolojik bir mesele olarak vücut bulmaktadır. Ancak iyi bir zamanlama ile gerçekleşen, öznel vurgular ve müdahaleler sonucu, bu girişim başka anlamlar kazanabilir. Nitekim Gözde Yenipazarlı, yer yer uç noktalara taşıdığı görme ayrıcalığını resimsel bir endişeyle başkalaştıran yaratıcı bir yaklaşım ve kentsel yorum çabası içindedir. Bir bütünleşme hikâyesini canlandıran bu fotoğraflar, gündelik hayatın ritmini bozmadan dış-mekân aralıklarına sirayet ederek adeta yeniden gösterilen; çok kültürlü yapı ya da dokuyu, sessiz ve suskun karelerle betimleyen özel bir Londra Albümü’nün sayfaları halindedir. Kenti psiko-coğrafik bir alan olarak kavramakta, bir akış ritmi içinde cadde ve sokaklara yansıyan ruh halini yakalamaktadır. 

Tabii ki, Londra pitoreskinden bu görüntüleri türetmek; kentle kurulan duygusal ilişki neticesinde, baştan çıkarıcı bir gezi deneyimine girişme kararlılığıyla mümkün olabilir. Genel tipolojinin uzağında biçimlenen bu buluşma; tam da bu nedenle, caddelerin kör parıltısını, düzensiz bir karışımını, tarih-toplum ve kültür referanslarıyla biçimlenen bir üslûpla belgeleyen başarılı bir pratiğe dönüşmektedir… 


ayrıca bakınız: https://saglamart.com/gozde-yenipazarli-london

Bkz. Gözde Yenipazarlı / Walking Anywhere, Metin Yazarı ve Küratör: Gülay Yaşayanlar ve Mümtaz Sağlam, NG Sanat Galerisi Yayını, Ocak 2018, İzmir.