do ho suh’ta ev: kimlik ve farklılık bildiriminin bir gösterim alanı

MÜMTAZ SAĞLAM

Do Ho Suh’un sanat yaklaşımında sürekli bir kavram-sorun olan ev imgesi, yer değiştirme psikolojisini canlı tutan, farklılık bilinci ve bilgisiyle kültürel ve coğrafi kodlarla yapılanan simgesel ve suskun bir formdur. Burada bakışa yön veren temel unsur olarak gösterilen saydamlık etkisi ya da meselesi de, aslında aşkın form gerçekliğini ve söz konusu paradigmatik anlatımı güçlü kılan bir gerekçedir. Kültürlerarası çatışma ve uzlaşmayı eşzamanlı bir şekilde ifade eden bu etki, aynı zamanda düzenlemeyi kavramsal bir belirlenim düzlemine çeken önemli ve bir husus durumundadır.

---

Do Ho Suh, Home within Home, 2019, polyester fabric, stainless steel,115.32 x 128.19 x 124.78 inches. © Do Ho Suh. Courtesy the artist and Lehmann Maupin, New York, Hong Kong, Seoul, and London. [https://www.lehmannmaupin.com/artists/do-ho-suh/featured-works?view=slider#5]

---

Do Ho Suh [i]; bir dönem içinde yaşadığı evleri, eşya düzeniyle birlikte detaylı bir şekilde canlandıran saydam polyester kumaşla kaplanmış kurgu yapılar üretmektedir. [ii] Fiziksel ve tinsel bir gerçeklik olarak ev düşüncesi; kültürel farklılığı yansıtan, bedensel uzlaşıma ya da direnç hâline vurgu yapan etkili bir simge olarak kullanılır burada. Geçici barınma, göçebelik durumu, mekân ve aidiyet gibi kavram ve sorunlarla ilişkili görünen bu evler; çelik konstrüksiyonun sağlamlığına karşın, saydam ve boş hâlleriyle gösterişli bir hafiflik içindedir. Hatta, zihinsel dolaşımı mümkün merdiven ve koridor gibi parodik eklentilerle, birbirine bağlanır. Kimi kez de tavana asılarak, tuhaf bir estetik bağlamı bütünler; sanki hayalet bir mekânı andırır.

Do Ho Suh, aslında bu tasavvuruyla; mahremiyet olgusunu merkeze alan bir gösterim alanı yaratarak, ortada ya da açıkta olma hâline odaklanan tepkisel bir yaklaşım geliştirmektedir. Dolayısıyla, mimarî öneri ve kurguların farklılığı üzerinden giderek, güncel psiko-sosyal sorun ve kavramlarla ilişkiye geçmektedir. Dahası bu tür bir tasavvur; ortak kültürel ve psişik bir bağlamı, katmanlı ve karşılaştırmalı durum olarak karşımıza çıkarır. Zaten bu mimarî yorumda; saydam kumaş uygulaması, içerisi-dışarısı ayrımını ortadan kaldıran korunaksız bir kaplamadan ibarettir. İzleyiciyi içinde dolaştıran, yabancılaştıran ve tedirgin edici bir görünüme neden olan bu etki, kavramsal niteliğin ve sürekliliğin de bir göstergesi olmaktadır.

Farklı kentler ve ülkeler arasında kalan, yaşadığı yerlerle bağlantılı kurgusal düzenlemeler gerçekleştiren Suh’un, ev meselesinin sırları ve sınırları üzerine yarattığı bu hayalet sahneler; zihinsel ve fiziksel mekân deneyimleriyle dolu bir yoğunluk içindedir. Özellikle; saydamlık etkisiyle direnci kırılan mekânsal deneyimlerin belirsizliğine ve kültürel değişimin yakıcı-dönüştürücü gücüne dikkatimizi çekmek istemektedir. 2016 tarihli Home within Home [iii] adlı düzenlemede de görüldüğü gibi, eşzamanlı uzamsal çakışmalar ve yan yanalıklar yaratma yoluyla peşini bırakmayan hatıraların sürekliliğini anlatmanın peşinde gibidir. Dolayısıyla Suh’un tematik bağlamı; dış dünyada süregiden hayata eklemlendikçe belirsizleşmeye başlayan, kalıcı bir boşluğa dönüşen ve özel bir uzam-zamanda duyumsanan tuhaf varsayımlara neden olan güçlü bir potansiyele sahip görünmektedir. [iv]

---

Do Ho Suh’ta dönüştürücü mimari bir pratiğin ürünü olarak ev

Do Ho Suh’un sanat yaklaşımında sürekli bir kavram-sorun olan ev imgesi, yer değiştirme psikolojisini canlı tutan, farklılık bilinci ve bilgisiyle kültürel ve coğrafi kodlarla yapılanan simgesel ve suskun bir formdur. Burada bakışa yön veren temel unsur olarak gösterilen saydamlık etkisi ya da meselesi de, aslında aşkın form gerçekliğini ve söz konusu paradigmatik anlatımı güçlü kılan bir gerekçedir. Kültürlerarası çatışma ve uzlaşmayı eşzamanlı bir şekilde ifade eden bu etki, aynı zamanda düzenlemeyi kavramsal bir belirlenim düzlemine çeken önemli ve bir husus durumundadır.

Bu yaklaşımda ev; güçlü bir mimarî metafor olarak, sıradan temsil ilişkilerini aşarak daha kişisel bir bildirim hadisesi olarak karşımıza çıkan, bir anda biçimsel dilin gelişme olasılıklarını tartışan ve daha ayrıntılı ifade olanaklarını araştıran bakışın nesnesi hâlini almaktadır. Bu noktada, özellikle eşya düzeniyle bütünlenen bir mimarî yaratıcılık ve biçimleme fantezisi işlemeye başlamaktadır. Suh’un evle özdeşleşmiş kimi ayrıntıları/nesneleri, birer yapısal unsur olarak yeniden tasarlaması, ev fikrinin düşsel uzamını daha zengin ve duyumsanabilir tinsel gerçeklik olarak karşımıza çıkarmaktadır. Ayrıca Suh’un bir tür bir alan belirlenimi için ürettiği hareketli, değişken, hafif ve geçici görünen bu heykelleri; ilk bakışta eşzamanlı bir aradalık, bütüncül bir iç mekân deneyimi, tuhaf ve çatışmalı izlenimler sunan genel bir etkiye sahiptir. Böylece, Uzakdoğu nakış ve dokuma-dikiş teknikleriyle ayrıca bezenmiş ayrıntılarla enstalatif alan tasavvurunu güçlendiren Suh, yeni bir gerçeklik takdimini öneren kavramsal bir dili de inşa etmektedir. Özellikle ev eşyası tahayyülleriyle, bu hayalet kurguyla uzlaşmalı yeni eklentiler yapmakta, radikal müdahaleler gerçekleştirmektedir.

---

farklılık bildirimin bir gösterim alanı

Do Ho Suh, 1998 yılından bu yana, polyester kumaş heykelleri ya da düzenlemeleriyle; koridor, merdiven ve kapı tasavvurlarıyla geçişli ve/fakat imkânsız bir imgelemi zenginleştirmeye koyulmuştur. [v] Birebir ölçekte ve gerçekçi boyutlarda kurulan mekân olasılıkları, saydam duvar yanılsamalarıyla tehditkâr ve tedirgin edici bir açıklık içindedir. Hayaletimsi bir tasavvura dönüşerek güven telkin etmeyen ve adeta tül ile kaplanmış, iç içe geçirilirek askıya alınmış bu görsellik, hiç kuşku yok ki son derecede etkileyicidir. [vi] Ayrıca psişik okumalarla güçlenen, mahremiyet ve kamusallık temalı mekân tartışmalarına örnek teşkil eden, içerisi-dışarısı gibi kavramsal bir paradoks içinde yapılanan bu tahayyül; kırılgan yapısıyla ve yarattığı hafiflik duygusuyla sanki kendi kendini tehdit etmekte, biçimsel açıdan bir belirsizliğe sürüklemektedir. Deneyimsel bir izlenimle; göçebe ruhları ve kimlikleri saran kültürel ve tinsel karmaşanın, farklılık bildirimin bir gösterim alanı olarak beliren bu özgün ve çarpıcı tasarım, benzersiz bir ev/bina görselliğini karşımıza çıkarmaktadır.

---

Mümtaz Sağlam, Copyright © 2022, Tüm hakları saklıdır. / All Rights Reserved.

Ayrıca bakınız: https://saglamart.com/do-ho-suh-yapibozumcu-bir-kiskirtma-alani-olarak-ev