Yüzün Ötesi:
Portre ve Otoportre
Görsel: Luc Tuymans, Ben/Me, Ayrıntı/Detail, 2011, Tuval üzerine yağlıboya/Oil on Canvas, 110.49 x 136.21 cm.
[https://www.thebroad.org/art/luc-tuymans/me]
Portre: Modelle Yüzleşmenin Farklı Biçimleri
MÜMTAZ SAĞLAM
Portre, modele bağımlı bir şekilde kurulan saf ve dolayımsız bir atıf alanı olarak görülür. Burada aktarılan şey, öncelikle modelin okunabilen ve görsel dile çevrilebilen suretinin anlık görünümüdür. Bu yüzden, karmaşık olmayan, öznelerarası geçişe göre biçimlenmiş bir yapı-form düşüncesinin ürünü olarak portre, belirdiği andan itibaren anlam kazanan psikolojik bir hadiseye evrilir. Ya da, mecazlarla savrulmuş, sorunlu bir alan olarak, sanatçı ile model arasındaki diyaloğu aşan başka bir bağlama sürüklenir. Zaten, sanatçının modele bakıp onun yüzünü resmetmeye yönelmesi, bir yüzleşme alanı yaratmak istemesiyle ilgili bir meseledir. Dolayısıyla modelin yüzünü incelemek, psikolojik gerekçelerle yeterince gerilimli bir ilişki biçimi; dahası, özel bir becerinin sınandığı bir eylemdir
GÜLAY YAŞAYANLAR
Otoportre; başa çıkılması gereken yoğunlaştırılmış duyguların makul görünen akışının, içsel sorgulamalarla provoke edildiği bir temsil düzenidir. Yüzeye çıkarılan ve ayrıştırılabilen duygu yükünü sentezleyebilmek ve karaktere temellük etmek ise, son derece cazip ve anti-oedipal bir karmaşıklıktır neredeyse. Dolayısıyla, burada, katıksız bir ilişkisellikle kendini sunan sanatçı, muğlak alanlarda biriken kendi çökeltisini, fizikî yapısına dair hususları, abartılı ve saplantılı bir şekilde bu hezeyana dahil etmektedir. Şüphesiz ki bu çekişmeli içe bakış ritüelinde, bulanıklaşan ve belirsizleşen nitelikleri bir müzakere alanında eritmek, daha sahici ve radikal bir bilinçdışını otoportreye bulaştırmak son derece önemlidir.
Otoportre pratiği; hiç kuşkusuz ki, baştan tuhaflaşan ve ilginç bir deneyim hâlini alan kendine bakış meselesi olarak okunabilir. Dahası, hakiki bir itiraf niteliğine de bürünen bu tür sunumlarda; suretin tanıklığı, kolay ve aracısız bir yönelimle yüze ve gerisine dair çok şeyi içerir. Ya da, kültürel belleğe atıf yapan, son derece özel ve içkin bir görsel bir alanı yapılandırır. Burada yüze sinen ifadenin tespiti, kişilikle olduğu kadar, anlatıyla örtüşen duygusal bir arka plana ulaşmanın da ön koşuludur. Tıpkı, Luc Tuymans’ın ya da Gerhard Richter’in silerek oluşturduğu görüntü manipülasyonuyla otoportreyi nitelemesi örneklerinde görüldüğü gibi, makul görünen bir yer değiştirmeye ve ötelemeye dönüşür. Cindy Sherman’ın kamera önünde, psikolojik bağlantılarla ve toplumsal cinsiyet rolleriyle ilişkili bir temsilde, bambaşka kimliklere bürünmesini de yine bu kapsamda değerlendirmek mümkündür.
Feyhaman Duran'da
Portre ve Otoportre
Deneyimi
Feyhaman Duran, Yazma ve Peşkirli Nü / Nude with Kerchief and Towel, 1929, Ayrıntı / Detail, Duralit üzerine yağlıboya / Oil on hardboard, 106x89 cm., Sema-Barbaros Çağa Koleksiyonu / Sema- Barbaros Çağa Collection.
Feyhaman Duran’ın 1911 tarihli erken dönem otoportresine, içinde bulunduğu ruhsal durumunun ve duygusallığın ifadesi olarak bakılabilir. Gelecek beklentisi ve hayalleri olan yenilikçi ve modern bir bireyin bakışı, idealizme dönüşen saf ve temiz boyutta sureti üzerinden yayılmaktadır. Resimden öteye, yeni bir hayat beklentisini ve zihniyet dünyasını açık eden temiz bir anlatı kurulmaktadır burada. Muktedir bakışını boyasal niteleme yoluyla sabitleyen sanatçı, sanki bir başkası olarak kendini tasavvur etmektedir. Üstelik narsisistik tutkularla bütünleşen bir duyumsamayla, bilinçdışına kayan bir söylemle bunu yapmaktadır. Erken döneme özgü bir aşırılığı karşılayan bir meydan okumaya dönüşen bu görsel nitelemenin; yaratıcı sürecin gelişimi için gerekli olan bir psiko-dinamik olarak görülmesi gerekir
İbrahim Çallı: Nazımî Yaver Yenal Portresi
GÜLAY YAŞAYANLAR
İbrahim Çallı, Nazimî Yaver Yenal Portresi, (Tarihsiz), Ayrıntı, Tuval üzerine yağlıboya, 90 x 75 cm. (Türel Koleksiyonu)
saglamart; dinamik bir anlayış ile hareket eden, kültür-sanat ortamındaki olay ve olgulara, sanatçı tavırlarına, yapıtlara ve yayınlara odaklanan bağımsız bir yayın etkinliğidir. Tüm hakları saklıdır. All rights reserved. Görüntü ve yazılar izinsiz kullanılamaz. Images and texts cannot be used without permission.