david hockney: manzarayı yeniden deneyimlemek

MÜMTAZ SAĞLAM

Baharın Gelişi, Normandiya 2020 adlı sergilerde yer alan iPad resimleri, David Hockney’in bu dili ve temsil olanağını iyice içselleştirdiğini, bir inceleme ve aktarım fırsatına kavuşturduğunu göstermektedir. Anonim bir şekilde çoğaltılan, çeşitlenen bu manzara üretimi; böylece, atmosfer etkisini oluşturmaya koşullu, hatta bunu kısmen mümkün kılan bir deneyim hâlini almaktadır. Hockney’in keşfettiği her yapılanma unsuru, yinelenen ve çoğalan dokusal vurgularla girişilen derinlik arayışları; onun geleneksel pentür deneyimine özgü (temsili) bir bütünlüğe ulaşmasını kolaylaştırmaktadır.

---

---

Resimde görüntü işleme yazılımlarının desteğiyle elde edilen aşırı yorumlar; hiç kuşku yoktur ki, manzara konusunda oluşmuş geleneksel kavrayışın değişimine yol açmıştır. Son dönemde daha çok trajik bir içeriği görselleştiren bu yapılandırma biçimleri, yaygınlaşan distopik tasavvurların anonim ve melez uzantıları olarak değerlendirilebilir. Özellikle yok-yer, hiçbir yer ve psiko-coğrafya gibi yeni ve güncel kavramların eşliğinde; tahrip edilmiş arazileri, işlevini yitirmiş endüstriyel mekânları, yıkıntı estetiği diyebileceğimiz bir görünüş içerisinde ele alan bu yorumların, manzara ile özdeş canlı ve çekici doğa resimleri düşüncesinden hayli uzakta biçimlendiği açıktır.

Bu noktada güzel ve etkili manzara fikrinin tarihsel gelişimine eklenen örnekler de yok değildir. Tıpkı geleneksel anlayışlara atıflı dev kompozisyonlarıyla bu ilgiyi sanat yaşamının tüm evrelerinde canlı tutan David Hockney’de olduğu gibi…

---

görkemli bir boşluk etkisinin peşinde

David Hockney, erken dönem resimlerinden itibaren manzarayı öncelikli bir gösterim alanı olarak tercih eder. Yerleşik manzara algımızı değiştirmeye ve yeniden düzenlemeye çalıştığı, deneysel ve büyük, hatta çok parçalı tuval düzenekleriyle tanınır. 2000’li yıllara doğru Garrowby Hill [1] ve A Closer Grand Canyon [2] gibi resimlerinde de görüleceği üzere, fotoğraf kaynaklı aktarımı terk etme eğilimi içine girerek doğayla yüzleşen renkçi bir duyarlıkla manzaraya yaklaşmayı dener. Çok parçalı bu serilerde, spiral bir kıvrılma hattını takip eden kademeli derinlikle, ufuk hattını en geriye ve üste alarak oluşturduğu mesafe duygusuyla dikkatleri çeker. Neredeyse sınırsız bir derinlik izlenimiyle kuşatılan, basit kübist hamlelerle manipüle edilmiş bu görüntüler, kısmi perspektif uygulamalarla da ayrıca güçlendirilir. Sisli ve dumanlı bir atmosfer etkisiyle örtüşen büyük bir boşluk olgusu, metafizik çağrışımlarıyla resme dahil edilir. Romantik duyumsama ve simgesel çağrışımlarla beliren analitik-soyut bir biçimleme anlayışı; derinlikli ve ıssız bir algılamayla örtüşür.

2000’lu yıllarda daha soyut ve çizgisel belirlenimle, basit ve tasarımsal düzenlemelerle manzarayı bütünleyen Hockney’de; hem bilişsel, hem de fiziksel/optik düzeyde derinlik etkisi değişime uğrar. Manzara burada, bir yere ait olma bağlantısını kısmen kaybederek, daha dekoratif, parlak, yüzeysel ve boyutsuz bir tasarıma doğru evrilir. Bu değişim, iPad ortamında üretilen resimlerin öncülü olan A Bigger Interior with Blue Terrace and Garden [3] ve Bigger Trees Near Warter [4] gibi düzenlemelerle iyice hissedilir. İlk aşamada Photoshop yazılımına ait pratiklerle resim tavrının dijital versiyonunun ne tür bir şey olacağını merak eden ve araştıran Hockney, daha az karmaşa içeren fırça ve kalem efektiyle yetinerek doğa gözlemlerini ve modelini yeniden kişiselleştirerek oluşturabileceği kullanışlı bir uygulamayla (Brushes Redux) yetinir, iPad ortamını ve ekran görselliğini benimser. 

---

“a bigger picture“

Hockney’in fotoğrafı bir kaynak ya da araç olarak terk etme süreci, aslında bilgisayar destekli kurgulara ve ardından iPad ortamındaki boyama uygulamalarına ilgi duymasıyla aynı zamana denk gelir. Bilgisayar yazılımlarının ve fotoğrafın, kompozisyon alternatiflerini hızlı bir şekilde gösteren ya da daha büyük ve parçalı halini öngörebilen olanakları, hiç kuşkusuz ki, teknolojik cihazlara istek duymasına neden olur. Ancak özellikle iPad uygulamaları, ileri bir yaştaki Hockney’e, kendine özgü bir davranış ve biçimleme anlayışı geliştirme imkânını sunar. 2011 tarihli A Bigger Picture [5] adlı sergi, bu yüzden söz konusu değişim sürecini anlatan çarpıcı bir düzenleme olarak kabul edilmektedir.  

Britanya’ya ve resimsel olana geri dönüş mecazı üzerinden de değerlendirilen A Bigger Picture, aslında sanatçının kariyerinin son değişim evresini belgelemekte, ayrıca iPad ile üretilen bahar temalı ilk resimlere de yer vermektedir. Burada karşımıza dönüşerek çıkarılan manzara konsepti ise, kırsal uzam varsayımıyla birlikte sunulan ve sayısal ortamda biçimlenen parıltılı bir tasavvurdur öncelikle. Ve yaşlı Hockney’in asla yitirmediği coşkulu bir değişim ruhuyla ve dönüştürücü bir pratik zekayla ürettiği, pozitif önermelerle yüklü yaratıcılığının yeni örnekleridir.

Dev boyutlu deneysel tuval düzenlemelerinden gelerek, iPad ekranına sıkışan bir prototipi çeşitlemek, aslında kolay olduğu kadar hızlı ve heyecan verici bir eylem olarak görünmektedir ona. Ancak, ekran boyutunda elde edilen görselliğin, dış dünya tasvirinde, derinlikli ve dokunsal duyuşlara izin vermediği de bir gerçektir. Yani, uygulamanın kullanım becerisiyle bağlantılı görünen çizgi-fırça olanakları, resim etkisi oluşturma konusunda her zaman yeterli değildir. Belki de bu nedenle, Hockney; radikal dil değişimiyle beliren yapaylık sorununu Vincent van Gogh ve Claude Monet’ye atıflı örüntülerle aşmaya çalışmakta, ışık koşullarının değişimini vurgulayan ardışık bir biçimlemeyi devreye sokmaktadır. Dolayısıyla, aynı görüntünün süreç içerisindeki değişimi, izlenir bir etki, tespit ya da gözlem olarak kaydedilerek söz konusu resim dizilerini oluşturmaktadır.

---

baharın gelişi ile öne çıkan yapay görüntü olgusu

Baharın Gelişi, Normandiya 2020 [6] adlı sergilerde yer alan iPad resimleri, David Hockney’in bu dili ve temsil olanağını iyice içselleştirdiğini, bir inceleme ve aktarım fırsatına kavuşturduğunu göstermektedir. Anonim bir şekilde çoğaltılan, çeşitlenen bu manzara üretimi; böylece, atmosfer etkisini oluşturmaya koşullu, hatta bunu kısmen mümkün kılan bir deneyim hâlini almaktadır. Hockney’in keşfettiği her yapılanma unsuru, yinelenen ve çoğalan dokusal vurgularla girişilen derinlik arayışları; onun geleneksel pentür deneyimine özgü (temsili) bir bütünlüğe ulaşmasını kolaylaştırmaktadır. Nitekim, çizgisel yoğunluğun oluşturduğu dinamik ve dışavurumcu etkilerle, manzara olarak nitelediğimiz bu dijital güncelerin kotarıldığı açıktır. Hockney bu dil ve temsil düzeneğiyle her şeye rağmen, doğanın dönüşümünü gözlemleyen, bireysel yorum ve tespitlere ulaşma konusunda ikna edici olan bir yoğunluk ve çaba içerisinde görünmektedir.

Ve Hockney; neredeyse tüm resim serüvenini çağrıştıran bir gösterim üzerinden, düzenli, istikrarlı ve bütünlüklü bir görsel alan olarak manzara’yı yeniden deneyimlemek istemektedir…

---

Mümtaz Sağlam, Copyright © 2022, Tüm hakları saklıdır. / All Rights Reserved.