FOCUS

marcel dzama

dzama karanlık ve nihilist bir tasavvur

MÜMTAZ SAĞLAM

"

Marcel Dzama; nihilist, eklektik ve sıradışı bağlatılarlarla şekillenen bir özgün ifade tarzıyla, uzay-zamanın çöktüğü karnavalesk bir âlemi, etkili bir şekilde tasarlamaktadır. O yüzden de resim mesElesini; sanki, mekanik ve melez hayalet figürleri, dağınık ve eşzamanlı bir şekilde kullanan, yoğun yapıntısal bir eylem alanı ya da yüzey olarak görmektedir. Sıradışı-absurd bağlantılarla tuhaf gerçeklikleri kuralsız bir görsellik içinde anlatırken, özellikle çocukluk çağının dikkatsiz, bencil ve travmatik deneyimlerine, hassas dünyaları paramparça olmuş yaralı bilinçlere odaklanmaktadır.

Dzama

Marcel Dzama, A dance at dusk / Alacakaranlıkta Dans, 2024, Gouache, watercolor, ink, and graphite on paper, 180.4 x 134.g cm. © Marcel Dzama [Source: https://www.sieshoeke.com/artworks/marcel-dzama-a-dance-at-dusk-2024]

Dzama

Marcel Dzama, Cat & the Fiddle, 2024, Gouache, watercolour, ink and graphite on paper, 180,4 x 134,6 cm. © Marcel Dzama [Source: https://www.sieshoeke.com/artworks/marcel-dzama-cat-the-fiddle-2024 ]

Marcel Dzama, insan ve hayvan figürleri ile  bitki desenlerinden oluşan, hayali melez imgeleri içeren resimleriyle tanınır. Bu çalışmalar; açık bir şekilde, popüler kültür ürünlerine; kara film estetiğine, Dadacı bir ruh ile Gerçeküstücülere özenen biçimsel atıflarla şekillenir. Masumiyet öngörüleriyle kurulmuş karanlık ve nihilist dünyadır aslında bu. Ve yakından incelendiğinde yakıcı bir gerçekçilik içindedir. Kitsch’e sürüklenen, çizgi roman estetiğinden gelen efektler ve dokuların öne çıktığı bu fantastik dramaya, melez figürler sökün edebilmekte, söz gelimi timsah başlı figürler insana dönüşebilmektedir. (1)

fantastik yaratıklarla istilâ edilmiş çılgın bir âlem

Marcel Dzama’nın sanat pratiğini oluşturan temel imgelem, ilk gençlik döneminin yaşantı biçimi ve kültüründen beslenir. (2) Uzak ve ıssız bir alanda duyumsanan yalıtım hissi ve mesafe duygusu bu çalışmalara doğrudan yansır. Oluşan figür-imge yapılanması, giderek zamanın ötesinde yaşanan, kopuk ve gerçek-dışı bir hayal gücünün ürünü olarak karşımıza çıkar. Başlangıçta yerel dinamikleri belirgin olan bu söylem, artık manipülatif karaktere evrilen mitik bir hikâyeler bütününe dönüşmüş durumdadır. Böylece; gündelik hayatı, toplumsal ve siyasi olayları, kendiliğinden akışla biçimlenen bir sahne kurgusunda beliren ve fantastik yaratıklarla istilâ edilmiş çılgın bir âleme çeviren görsel dille yazılmış hikâyeler hızla çoğalır. 

Marcel Dzama, ısrarlı bir şekilde, akıl dışı, hayali ve absurd veya tekinsiz bir evreni tasvir ederken, özellikle Francis Picabia’nın görsel mirasına ve geliştirdiği saydam ve geçişli yüzey-doku anlayışına atıfta bulunur. Odak noktası, deyim yerindeyse melankolik bir zihin ve onun tekrar eden düş ve düşünceleridir. Yakın tarihte yaşanan belirli olaylar üzerinden neredeyse kolektif bir bilinçdışını aralamakta, döngüsel bir ritimle yinelenen ve tarihsel anlatıları hicveden bir yaklaşım içine girmektedir. Savaş, sömürü ve istismar gibi tehlike ve zaaflara ilişkin kurgulanan bu ortamda, güncel siyasi gelişmelere kadar uzanan bir bakış zenginliği söz konusudur. Öte yandan; kıyamet gününü çağrıştıran bu yabansı ve isyankâr, abartılı düşsel sahneler, belirsiz bir zaman ve mekânın dışında var olan, rahatsız edici olduğu kadar gülünç ve kaba görünen bu imgelem, ideolojik bildirimlerle iç içe sunulan bir şiddeti de adeta kutsar.

Notlar

1 Marcel Dzama: Dancing with the Moon / Ay Işığıyla Dans, Raymond Pettibon’un katkısıyla, Sergi, Küratör: Alistair Hicks, Pera Müzesi, Mayıs-Aralık 2025, İstanbul. Sergi, fantastik yaratıkların yer aldığı masalsı dile sahip desen-resimler aracılığıyla; yeryüzünü tehdit eden şiddet, terör, savaş ve ölümü vurgulayan uyarılarla birlikte, kişisel özerkliğin kaybı ile kaygı ve korkuları içeren yeni ve karmaşık anlatılara başvuruyor.

2 Bknz. Norah Paré, Masum ve Yetişkin: Marcel Dzama’nın Çalışmalarında İki̇ Dünyanın Çatışması,  https://picturingchildren.concordia.ca/essays/PC_ESSAY_Norah_Pare.pdf

Bknz. “Marcel Dzama’da Direniş Sanatı: Peri Masallarının Karardığı Yer” Vox Artistica, https://www.voxartistica.com/marcel-dzama/

4  Bknz. Norah Paré, Masum ve Yetişkin: Marcel Dzama’nın Çalışmalarında İki̇ Dünyanın Çatışması, https://picturingchildren.concordia.ca/essays/PC_ESSAY_Norah_Pare.pdf

Dzama

Marcel Dzama, So they say, everything gonna be alright, (Detail), 2021, Pearlescent acrylic, ink, watercolor, and graphite on paper, 56.5 x 76.2 cm. © Marcel Dzama [Source: https://www.davidzwirner.com/artworks/marcel-dzama-so-they-say-everything-gonna-be-alright-39cf2]

the fallen fables: ironi ve anarşi ya da sert bir nihilizm 

Gelinen noktada, Marcel Dzama’nın sıradışı düşlemini yansıtan, huzursuzluk ve gerilim içinde kıvranan tuhaf/gerceküstücü düzenlemeler, simgesel bir iktidar eleştirisi üzerinden direnişi öneren mesajlarla yüklüdür. Özellikle 2000’li yıllarla birlikte kolektif hafızada yer etmiş kaygıları dile getiren ve yerleşik düzeni ve algıları sorgulayan bir iç dinamizme sahiptir. Mizâhî bir dil ve gösterim üzerinden özenle hazırlanmış anlatılarla gerçekleşen bu sorgulama; aslında izleyicileri kendi endişeleriyle yüzleşmeye sevk eden bir düşünce alanı yaratır. Eserlerinin rahatsız edici çekiciliği de, bilinçaltına dokunan bir doğrudanlığın neden olduğu gizem ve gerilimle, oluşan huzursuzluk duygusuyla alâkalıdır. (3)  

Öte yandan, Dzama’nın desen-resimleri, aynı zamanda canlı ve neşeli de görünebilmektedir. Bir masal ya da fabl söylemine uygun bir şekilde üretilen bu uzamda aslan, kedi, ayı, baykuş, keçi ve tavşanlar, maskeli figürler, benekli kostümlü kuklalarla birlikte resmedilir. Baktıkça tuhaflaşan ve bir iç gerilime sırtını dayayan bu anlatım, her şeyden önce düşlerin ve bilinçaltı imgelerin yarattığı tekinsiz bir ortamdır. İmge karmaşası ve referans bulanıklığı içinde; cinsiyetçiliğe, hoşgörüsüzlüğe, ırkçılığa, homofobiye ve çağdaş toplumun doğasında var olan cehalete karşı bir isyanı dile getirmeye çalışmaktadır. 

Nitekim Marcel Dzama; nihilist, eklektik ve sıradışı bağlatılarlarla şekillenen bir özgün ifade tarzıyla, uzay-zamanın çöktüğü karnavalesk bir âlemi, etkili bir şekilde tasarlamaktadır. O yüzden de resim meselesini; sanki, mekanik ve melez hayalet figürleri, dağınık ve eşzamanlı bir şekilde kullanan, yoğun yapıntısal bir eylem alanı ya da yüzey olarak görmektedir. Sıradışı-absurd bağlantılarla tuhaf gerçeklikleri kuralsız bir görsellik içinde anlatırken, özellikle çocukluk çağının dikkatsiz, bencil ve travmatik deneyimlerine, hassas dünyaları paramparça olmuş yaralı bilinçlere odaklanmaktadır. (4)

Dzama-mania adı da verilen ve yaygınlaşarak devam etmekte olan bu görsel etki-ifade bütünlüğü, bir yandan hayal gücü desteğiyle olgusal ya da tarihsel olarak derinleşirken diğer yandan kendi saf sembolizmini de oluşturmaktadır.

Mümtaz Sağlam Copyright © 2025, All Rights Reserved

TAGS

Mumtaz Smallpx

prof. mümtaz sağlam  Art writer and curator. He has numerous publications on current issues, theoretical debates and prominent artist attitudes in the field of plastic arts. He lives and works in Izmir and London.

PREPARED BY  GÜLAY YAŞAYANLAR & MÜMTAZ SAĞLAM

ON MARCEL DZAMA

CURRENT EXHIBITION 

DANCING WITH THE MOON – 2025

MARCEL DZAMA

With a little help from his friend Raymond Pettibon, Solo Exhibition, Curator: Alistair Hicks, 16 March – 16 August 2025, Pera Museum, İstanbul / Ay Işığıyla Dans, Arkadaşı Raymon Pettibon’dan Küçük Bir Yardımla, Kişisel Sergi, Küratör: Alistair Hicks, 16 Mart – 16 Ağustos 2025, Pera Müzesi, İstanbul. 

SELECTED EXHIBITIONS

MARCEL DZAMA

Solo Exhibition, April 9 – May 7, 2022, Sies+Höke, Düsseldorf 

MARCEL DZAMA

Solo Exhibition, November 22, 2024 – March 8, 2025Plug In Institute of Contemporary Art, Winnipeg

MARCEL DZAMA & RAYMOND PETTIBON

Exhibition, October 5 – November 12, 2016, David Zwirner, New York. 

MARCEL DZAMA

Solo Exhibition, September 28, 2017 – January 7, 2018, La Casa Encendida, Madrid. 

PUBLICATIONS

Marcel Dzama: Dancing with the Moon / Ay Işığıyla Dans, Texts, Alistair Hicks, Ulya Soley and Ezgi Bakçay,  Turkish&English, Softcover, 88 pg., Publisher: Pera Museum, March 2025 İstanbul. 

Marcel Dzama: Sower Discord, Contributors: Marcel, Dzama, Raymond Pettibon, Dave Eggers, Bradley Bailers, Spike Jonze, English, Hardcover, 288 pg., Publisher: Abrams, November 2013. 

Marcel Dzama: Pink Moon, Publsher: Rough Trade Books, Text: Sufyan Stewens and Hannah Pell, Introduction: Duro Olewu, Interview: Craig Taylor, 2021. 

Marcel Dzama: Crossing The Line, Publisher: David Zwirner,  English, Hardcover, 92 pg., New York March 2019. 

Marcel Dzama: Who Loves the Sun, Editor: Lucas Zwirner, English, 92 pg., Softcover, Publisher: David Zwirner Books, New York 2021.

Dzama görsel manifesto

Marcel Dzama: Puppets, Pawns, and Prophets, Text: Deborah Solomon, 184 pg, Hardcover,  Publisher: David Zwirner and Hatje Cantz, 2013. 

Marcel Dzama Jenerik

Marcel Dzama: Tonight We Dance, Texts: Rachel Corbett, Sarianne Soikkonen and Jukka O. Miettinen, English, Hardcover, Publisher: The City op Tampere / Sara Hildén Art Museum, Finland 2021.

Marcel Dzama: Drawing on a Revolution, Author: Estrella De Diego, Publisher: La Casa Encendida, English, Hardcover, 297 pg. 2017.

Dzama / PettibonAuthor: Marcel Dzama and Raymond Pettibon, Limited Editions Artists Books, English, 52 pg., Softcover, Publisher: David Zwirner Books, New York January 2016.

Marcel Dzama: Death Disco, Issue 1, Design: Marcel Dzama, Publisher: David Zwirner Books, English, Softcover, 32 pg. New York, 2015.

Marcel Dzama and Raymond Pettibon: Let Us Compare Mythologies, Limited Editions Artists Book/Zine, English, 32 pg., Softcover, Publisher: David Zwirner Books, London, 2016

Marcel Dzama & Raymond Pettibon, Juxtapoz Magazine, No: 193, February 2017. 

Dzama görsel manifesto

Bunun yalnızca bir oyun olduğunu düşünüyorsan yanılıyorsun, 2013, (Ayrıntı / Detail) Diorama, ahşap, cam, mukavva, kağıt kolaj, suluboya ve mürekkep / Diorama, wood, glass, cardboard, paper collage, watercolor, and ink. 54.6×63.8×30.5 cm. Image: Pera Museum, İstanbul. 

MARCEL DZAMA

If you think this is just a game, you're wrong

Marcel Dzama, en farklı çalışmalarından biri olan bu dioramasında; ahşap, cam ve kolaj kullanarak Viktorya dönemi melodram anlayışından esinlenen kaotik bir dünya yaratır. Sanatçılar tarafından ilgi gören Diorama, bir tür ya da teknik olarak gerçek veya kurgu bir olayın, anın veya hikâyenin ışık oyunlarının da yardımıyla üç boyutlu olarak modellenmesidir. 

In this diorama, one of his most distinctive works, Marcel Dzama uses wood, glass and collage to create a chaotic world inspired by Victorian melodrama. Diorama, a genre or technique that attracts the attention of artists, is the three-dimensional modelling of a real or fictional event, moment or story with the help of light plays.

Dzama and PettIbon’s collaboratIon

Marcel Dzama & Raymond Pettibon, Detail, 2016. [Source: https://www.davidzwirner.com/news/2019/collaboration-with-raymond-pettibon]

İkibinli yılların ilk yarısında birbirleri tarafından tamamlanmak üzere iki sanatçı arasında başlayan eser değiş-tokuşu, giderek aynı mekânda ve aynı anda gerçekleşen ve doğaçlamaya bağlı üretimlere dönüşür. Kolaj ve metin desteğiyle zenginleşen bu deneysel desen-resimlerin, çarpıcı bir duyarlılığa sırtını dayayan estetik bir tavır ortaklığına ulaşmaları ise son derece önemlidir. Dzama ile Pettibon, aslında burada, bir dizi sürrealist masalı görselleştirmektedir. Ortaya atılan bir fikir, diğeri tarafından bozulmakta ya da genişletilmekte ve/veya gerçek zamanlı görsel bir sohbet ile benzersiz bir yaratıcı oyuna-üretime dönüşmektedir. Böylece, farklı bir kimliği deneyen, dil ve söylemi uzlaştıran bir yapıcı süreç öne çıkmaktadır. Bu tamamen yeni bir ve iki sanatçı tarafından yaratılan büyülü bir durumdur.

The exchange of works between the two artists, which began in the early twentieth century to be completed by each other, gradually transforms into improvised productions that take place in the same space and at the same time. It is significant that these experimental drawing-paintings, enriched by collage and textual support, reach an aesthetic commonality of attitude that is based on a striking sensibility. Dzama and Pettibon, in fact, visualise here a series of surrealist tales. An idea put forward by one is disrupted or expanded by the other and/or transformed into a unique creative play-production through a real-time visual conversation. Thus, a constructive process that experiments with a different identity and reconciles language and discourse comes to the fore. This is a completely new and magical situation created by two artists.

Gallery representatIon of DZAMA

David Zwirner New York
537 West 20th Street
10011 New York
USA

David Zwirner Los Angeles
606, And 616 N
90004 Western Avenue
Los Angeles CA USA

DAVID ZWIRNER

David Zwirner; yenilikçi, özgün ve öncü sergilere ev sahipliği yapan önemli bir sanat galerisidir. Çok sayıda sanatçının kariyer gelişimine yardımcı olan David Zwirner, ilk galerisini 1993 yılında New York’un SoHo semtinde açar. 2002’li yıllarda SoHo’dan Chelsea’ye taşınır. 2012 yılında ise Londra Mayfair semtindeki galerisi ile hemen ardından Hong Kong, Paris ve iki yıl önce de geniş sergileme alanları ve olanaklarına sahip Los Angeles galerilerini hizmete açar. David Zwirner, ayrıca online bir galeri programının yanı sıra, Dialogies adıyla podcast yayını, Utopia Edition adıyla içerik üretimi alanında sanat ortamına katkı sağlamaktadır. Ayrıca David Zwirner Books adıyla katalog ve kitap yayınlarını da sürdürmektedir. 2021 yılında da Platform adıyla sanat eserlerinin satın alınabileceği bir kapsamlı bir şirket kurmuştur.

David Zwirner is an important art gallery that hosts innovative, original and pioneering exhibitions. David Zwirner, who has helped many artists develop their careers, opened his first gallery in New York’s SoHo neighbourhood in 1993. In 2002, he moved from SoHo to Chelsea. In 2012, he opened his gallery in London’s Mayfair neighbourhood, followed by galleries in Hong Kong, Paris and two years ago in Los Angeles with extensive exhibition spaces and facilities. In addition to an online gallery programme, David Zwirner also contributes to the art scene with his podcast Dialogies and content production Utopia Edition. He also continues to publish catalogues and books under the name David Zwirner Books. In 2021, he founded Platform, a comprehensive company where artworks can be purchased.

SIES+HÖKE GALERIE

Sies + Höke 1999 yılında Nina Höke ve Alexander Sies tarafından Düsseldorf’ta kurulan galeri, sanat kavramını kökten sorgulayan başta Gerhard Richter, Sigmar Polke ve Marcel Dzama olmak üzere çok sayıda sanatçıyı temsil etmektedir. Yıllar içinde sergiledikleri kamusal enstalasyonlar, ayrıntılı ve sıra dışı projeleriyle dikkatleri üzerine çeken önemli bir kurumsal yapıdır. Galeri, yeni sergileme konsepti önerileri öncelik veren,  yeni uygulamaları teşvik eden bir yaklaşım içindedir. 1.300 metrekarelik bir sergileme alanına sahiptir. Ayrıca 2013 yılında yine Düsseldorf’ta Capri adlı kâr amacı gütmeyen sergi alanını hizmete açmıştır. Sies+Höke, nitelikli sanatçı monografileri, özenli bir baskıya sahip sanatçı kitapları ve sergi katalogları yayınlamaktadır.

Sies + Höke Galerie GmbH & Co. KG
Poststraße 2+3
40213 Düsseldorf
Germany

WEB

Sies + Höke was founded in Düsseldorf in 1999 by Nina Höke and Alexander Sies. The gallery represents numerous artists, including Gerhard Richter, Sigmar Polke and Marcel Dzama, who radically question the concept of art. It is an important institutional structure that has attracted attention over the years with its public installations, elaborate and extraordinary projects. The gallery prioritises proposals for new exhibition concepts and encourages new practices. It has 1,300 square metres of exhibition space. In 2013, the gallery also opened a non-profit exhibition space called Capri in Düsseldorf. Sies+Höke publishes high-quality artist monographs, carefully printed artist books and exhibition catalogues.

MARCEL DZAMA

Marcel Dzama (Winnipeg – Kanada, 1974) fantastik figür çizimleriyle tanınır. Manitoba Üniversitesi’nde sanat eğitimini tamamladı. Burada desen ve illüstrasyona öncelik veren bir öğrenci grubu olan The Royal Art Lodge‘u kurdu. Dzama resimlerinde maskeli kadınlar, konuşan ağaçlar ve hayvanlara odaklanır. Gerçeküstücülük akımı ve Dada hareketinin yanı sıra masallardan da esinlenen Dzama, tuhaflığı kara mizah, kabus ve diğer absürd unsurlarla birleştirir. The Lotus Eaters (2005-2007) ve The Infidels (2009) gibi filmlerinde ağaç yaratıkları, ayılar ve insansı hayvanlardan oluşan vahşi bir dünyayı betimler. En son çalışmalarından biri olan Rebellion Lay in Her Way (2011) adlı dioramasında ise ahşap, cam ve kolaj kullanarak Viktorya dönemi melodramından esinlenen kaotik bir dünya yaratır. Dzama, Brooklyn-New York’ta yaşamakta ve çalışmaktadır.

Marcel Dzama (Winnipeg – Canada, 1974) is known for his fantastic figure drawings. He studied art at the University of Manitoba. There he founded The Royal Art Lodge, a student group that prioritised drawing and illustration. Dzama’s paintings focus on masked women, talking trees and animals. Inspired by the Surrealist and Dada movements as well as fairy tales, Dzama combines the bizarre with black humour, nightmares and other absurd elements. In films such as The Lotus Eaters (2005-2007) and The Infidels (2009), he depicts a wild world of tree creatures, bears and humanoids. In his most recent diorama, Rebellion Lay in Her Way (2011), he uses wood, glass and collage to create a chaotic world inspired by Victorian melodrama. Dzama lives and works in Brooklyn, New York.

BIO

İZMİR - LONDON

saglamart; dinamik bir anlayış ile hareket eden, kültür-sanat ortamındaki olay ve olgulara, sanatçı tavırlarına, yapıtlara ve yayınlara odaklanan bağımsız bir yayın etkinliğidir. Tüm hakları saklıdır. All rights reserved. Görüntü ve yazılar izinsiz kullanılamaz. Images and texts cannot be used without permission.

Copyright ©
Can Sağlam - Gülay Yaşayanlar Mümtaz Sağlam, 2025.