Marcel Dzama’nın dinamik, değişken ve eğlenceli imge dünyası, her an bölünerek birbirine eklemlenen melez yapıların döngüsel ritmiyle kendini tamamlamaktadır. Yaşanan sınır aşımının ve kaosun nedeni olarak da görünen bu durum, düşsel bir evrende bilindışından saçılan özgürleştirici imgelerin katmanlaşarak yenilenmesini sağlamaktadır. Belleğin sürekli deşildiği bu karmaşa evreni de zaten, bir yandan despotik yüzleri imleyen, diğer yandan savaş suçları, felâketleri, hak ihlâlleri ve güvencesiz yaşamlara vurgu yapan bir istisna hâli olarak tasavvur edilmektedir.

Marcel Dzama’nın duygusal bir iradeyle ürettiği son dönem işleri, ağırlıklı olarak siyasi ve ironik bir dile sahiptir. Geliştirdiği bu dilin imkânlarıyla kurulan büyük bir kara anlatının, dünyanın içinde bulunduğu karmaşaya dair çoklu bir sözdizimi barındırdığı açıkça görülmektedir. İmgelerle düşünen ve yarattığı gerçeküstücü karakterlerle bir hikâye anlatıcısı olan Marcel Dzama, Ay Işığıyla Dans / Dancing with the Moon adlı son sergisinde de oldukça çarpıcı duygulanımlar içeren bağlantılarını metaforik bir dil ile aktarmaya devam etmektedir. (1)

öznel ve oyunsu bir rüyanın gerçekçi izleri

Burada, özellikle savaşa karşı ve siyasi figürlerin merkezde olduğu bir konsept dahilinde, rüya ve gerçek arasındaki mesafede yeni oyunlar kurgulayan, sanata dair sahici bir öngörünün izlerinin bulunduğu kapsamlı bir bilinçdışından bahsedilmektedir. Sanatçının, çevresel faktörlerle bezeli bir ızgara üzerine inşa ettiği kurmaca, geçmişi ve şimdiyi irdeleyen ya da geleceğe ilişkin kaygı artıklarını gündeme getirdiği bir müzakere alanıdır esasında. Toplumsal yapıyı ve siyasi gelişmeleri önceleyen bu çalışmalarda, yeni özgürlük alanları talep edilmektedir. Dolayısıyla Dzama, farklı ifade biçimlerini ele alan heterojen bir dil yapısıyla, insan, doğal hayat, savaş ve yıkımlar üzerinden bir çöküşün egemenliğine ve gerçekliğine karşı duran zamanlararası bir geçirgenliği kapsayan gerçeküstücü yeni anlatılara kapı aralamaktadır. 

Marcel Dzama’nın imgelemi; Kanada’da geçirdiği çocukluk döneminden, muhtelif hayvan tasvirlerine, kuklalara, maske ve kostümlere ya da özgürlük heykelinden, toplumsal cinsiyetçi söyleme ve Trump’a kadar uzanan sahici hassasiyetlerle yüklü bir bilinçdışının tezahürüdür. Bu süreçte özel bir ifade biçimi olarak kurguladığı ve kullandığı dil ise, figür ve nesnelerle buluşan çok boyutlu ve tuhaf bir sınıflandırma kümesini teşkil eder. Özgürleşmeyi merkezine alan bu radikal imge düzeni, siyasal-kültürel göstergeleriyle birlikte iktidar aygıtlarına uzanan bir ilişkiler ağını peşinen vurgulamaktadır. Dzama, hiyerarşik yapılanmanın geçerli olmadığı bu kurmaca düzende esasında doğal, sosyal ve kültürel tahribatları esas alan, aşkın hâle gelen öznel ve oyunsu bir rüyanın gerçekçi izlerini sürmektedir. 

Öte yandan Marcel Dzama’nın dinamik, değişken ve eğlenceli imge dünyası, her an bölünerek birbirine eklemlenen melez yapıların döngüsel ritmiyle kendini tamamlamaktadır. Yaşanan sınır aşımının ve kaosun nedeni olarak da görünen bu durum, düşsel bir evrende bilindışından saçılan özgürleştirici imgelerin katmanlaşarak yenilenmesini sağlamaktadır. Belleğin sürekli deşildiği bu karmaşa evreni de zaten, bir yandan despotik yüzleri imleyen, diğer yandan savaş suçları, felâketler, hak ihlâlleri ve güvencesiz yaşamlara vurgu yapan bir istisna hâli olarak tasavvur edilmektedir. Ya da bu durum (tıpkı İyi Geceler New York / Good Night New York adlı kompozisyonda da dile getirildiği gibi), hegemonik bir yapılanmanın sorunsallaştırıldığı bir şimdiki zaman görünümüdür. (2)

Marcel Dzama resimlerinde, otoriter profillere yaptığı göndermelerle kışkırtıcı bir anarşizmi yüzeye çıkarmakta ve ihanet politikalarının oluşturduğu bulanık bir alan üzerinden bilincin ve tutkuların manipüle edildiği yeni hasarlı dünya düzenini sürekli olarak gündeme getirmektedir. Öznel belleğin hüküm sürdüğü bu resimlerde, fantastik rüya âlemleri, alegorik figürler ve imgeler adeta sınırsız bir büyüyle yüzeye aktarılmaktadır. Dahası bu sürreal seyrin kodlarını, tarih ve politikayla ilişkili referanslar oluşturmaktadır. Özellikle yıkıma uğrayan ve kirlenen bir dünya düzenine dair katılaşan insani değerlere vurgu yapılmaktadır. Geleceğin zorlu koşullarında, sanatsal öngörüler doğrultusunda bu post-apokaliptik ortamın nasıl aşılabileceğine ilişkin ironik düşünümsel yorumlar burada öne çıkmaktadır. Nitekim Marcel Dzama’nın yeni figüratif dil arayışını ya da bağımsızlaşan içsel manzara serilerinin sürreal boyutunu bu neşeli arzu beslemektedir. Çizgi, renk ve doku hatlarının sahiciliği de bu yorumları ayrıcalıklı kılmaktadır.