Marcel Dzama & Raymond Pettibon, Detail, 2016. [Source: https://www.davidzwirner.com/news/2019/collaboration-with-raymond-pettibon]
FOCUS
MÜMTAZ SAĞLAM
Marcel Dzama & Raymond Pettibon, An intro to a Flower of Evil / Kötülük Çiçeği için bir giriş, 2016, Graphite, ink, watercolor, and acrylic on paper, Kağıt üzerine grafit, mürekkep, suluboya ve akrilik, 74.9 x 97.2 cm. © Marcel Dzama.
Marcel Dzama ile Raymond Pettibon, bir süredir yaratıcı bir işbirliği içinde. Çizgi roman tarzının olanaklarıyla elde edilen ve dışavurumcu niteliği koruyan radikal bir dil bütünlüğünün peşinde ortak imzalı eserler üretmekte. Dzama’nın gerçeküstücü tahayyülü, tuhaf imgeleri ve sıradışı karakterleri ile Pettibon’un dinamik ve akıcı çizgisel ifadeleri buluşmakta; daha kasvetli ve kaotik, daha rahatsız edici, ironik ve eleştirel hâl almaktadır.
İkibinli yılların başında, birbirleri tarafından tamamlanmak üzere aralarında başlayan eser değiş-tokuşu, giderek aynı mekânda ve aynı anda gerçekleşen ve doğaçlamaya bağlı üretimlere dönüşür. Kolaj ve metin desteğiyle zenginleşen bu deneysel desen-resimlerin, çarpıcı bir duyarlılığa sırtını dayayan estetik bir tavır ortaklığına ulaşmaları ise son derece önemlidir. (1)
Dzama ile Pettibon, aslında burada, bir dizi sürrealist masalı görselleştirmektedir. Ortaya atılan bir fikir, diğeri tarafından bozulmakta ya da genişletilmekte ve/veya gerçek zamanlı görsel bir sohbet ile benzersiz bir yaratıcı oyuna-üretime dönüşmektedir. Böylece, farklı bir kimliği deneyen, dil ve söylemi uzlaştıran bir yapıcı süreç öne çıkmaktadır. Bu tamamen yeni bir şeydir ve iki sanatçı tarafından yaratılan büyülü bir durumdur. (2)
kalabalık ve tehditkâr görsel bir dünya
Dzama ve Pettibon’un, başlangıçta bir tür fanzin formatı da sayılabilecek çalışmaları, aslında son derece sınır aşırı, kural dışı ve kitsch’e atıflı bir değersizleşme çabası içinde gibidir. Ortak sergilerine egemen olan bu yaklaşım, çerçevesiz olarak sergilenen resimlerle, duvarlara taşan desenler ve metinlerle, sergileme hiyerarşisine yönelik bir tepkisellik içindedir. Bu durum, sıradanlığı öneren iddialı bir arayış olarak de açıklanabilir.
Söz konusu ortak üretim, kısa zamanda belirli figür ve bitki desenleriyle çevrelenmiş hayvan imgeleri (yarasa, kedi, at, baykuş, tavşan, kuş, ayı) ve okyanus dalgaları ile kaplanan dev boyutlu bir desen- duvarlarda devam eder. Burada oluşan anlatı vahşi doğa ile popüler kültür ikonlarını kapsayan, metin eklemelerini içerir. Moda illüstrasyonları ve çizgi romanların estetiğini hatırlatan bir dışavurumcu görsel dil, yan yana getirdiği kolajlanmış katmanlarla karmaşık ve yoğun bir hâle gelir. Nitekim, 2016 yılında Let us compare mythologies ile ilk örneğini gördüğümüz dev boyutlu duvar resimlerinin her biri, yoğun ve kararlı bir görsel bütünlük içinde aşırılaşmış bir yorum örneğidir. Çağdaş alegorik bir temsil olarak nitelenen bu çalışmalar, Pettibon’un tehditkâr dalgalarıyla ve alevleriyle çevrili Dzama’nın kalabalık karakterlerini içermektedir.
Marcel Dzama & Raymond Pettibon, An intro to a Flower of Evil / Kötülük Çiçeği için bir giriş, 2016, Graphite, ink, watercolor, and acrylic on paper, Kağıt üzerine grafit, mürekkep, suluboya ve akrilik, 74.9 x 97.2 cm. © Marcel Dzama.
1 İkilinin ilk ortak etkinlikleri 2015 yılında New York David Zwirner Gallery’de düzenlenen Forgetting the hand adlı sergidir. Ertesi yıl Londra’da yine David Zwirner’da Let us compare mythologies adını verdikleri sergi takip eder. Sergilenen yapıtlarda; Marcel Dzama’nın ölçülü mürekkep karakterleri ile Pettibon’un çizgi roman tarzı, ilkinin netliğini ve ikincisinin dolaysızlığını koruyarak sorunsuz bir şekilde birleştirilir. Ayrıca doğrudan galeri duvarlarına yapılan çizimlerle bütünleşir. Son olarak 2025 yılında İstanbul’da Pera Müzesi’nde düzenlenen Marcel Dzama: Dancing with the moon adlı sergide çok sayıda ortak imzalı esere yer verilir.
2 Bu işbirliği, Elephant‘ın 29. sayısında işlenen konular arasındadır. Marcel Dzama dergiye verdiği söyleşide 1980’li yılların sonlarından beri takip ettiği Pettibon, ona göre sanat dünyasında desen çalışmalarının yaygın bir biçimde kabul görmesini sağlayan önemli bir isimdir. Bu işbirliğinin, iki dünyayı birbirine karıştırması ve etkileşim içinde eserlerin vücut bulması bakımından heyecan verici olduğunu söyler.
3 Marcel Dzama-Raymond Pettibon, Good night New York / İyi geceler New York, 2024, Pearlescent acrylic ink, watercolor, graphite, and collage on paper / Kâğıt üzerine sedefli akrilik mürekkebi, suluboya, grafit ve kolaj, 79.1×44,5 cm.
4 Marcel Dzama-Raymond Pettibon, Oh beatiful tyrannny / Ah güzel tiranlık, 2016, Ink, acrylic,oil and collage on canvas / Tuval üzerine mürekkep, akrilik, yağlıboya ve kolaj, 91.4×65.4 cm.
5 Marcel Dzama-Raymond Pettibon, What would the president do? / Başkan ne yapardı?, 2024, Acrylic ink and collage on paper / Kâğıt üzerine akrilik, mürekkep ve kolaj, 37.1×26.7 cm.
6 Marcel Dzama & Raymond Pettibon, Supreme incompetens / Yüce Beceriksizler, 2024, Pearlescent acrylic ink, watercolor, graphite, and collage on paper / Kâğıt üzerine sedefli akrilik mürekkebi, suluboya, grafit ve kolaj, 61.6×50.8 cm.
dil ve tavır bütünlüğünün peşinde
Aslında Marcel Dzama’nın çalışmaları, gerçeklik ile bilinçaltı arasındaki sınırı araştıran psikolojik bir boyut ve nitelik taşır. Daha resimseldir. Sıklıkla masalsı öğelere başvurur. Sanat tarihine yönelik referansları da açıkça belirgindir. Fantastik realizme evrilen gerçeküstücü duyarlılığını, mitik bağlantılarla tinsel bir boyuta sürüklemeyi sever. Oluşturduğu görsel kişisel evren, masalsı, yabanıl ve fazlasıyla melez imgelerle yüklüdür. Ortağı Raymond Pettibon ise, özellikle dev boyutlu işlek desenleriyle popüler kültürün unsurlarına, hikâyelerine görsel eklemlenmesini keşfetmek için görüntü ve metni birbirine karıştırır. Felsefe, din, politika, spor ve alternatif gençlik kültürü de dahil olmak üzere geniş bir Amerikan ikonografisi ile klasik metinlerden ve kitle iletişim araçlarından devşirilen bir dili bir araya getirir. Özellikle tür ve teknik olarak desen pratiğini öne çıkaran yaklaşımıyla, sosyal eleştiri geleneklerine dahil olur.
Yakın dönemde farklı versiyonlarını ürettikleri, karşılıklı bütünleyici hamle ve katkılarla biçimlenen Good night New York; adlı kompozisyon, bu ortaklığı karakterize eden estetik kavrayışı görünür kılar. (3) Ay, ay ışığı ve yıldızlı gece metaforuyla Dzama’nın klâsik düşlemini New York ile buluşturan, bir çöküş hikâyesine dönüşmüş kara bir tasavvur, afişleşmiş bir güncel ve ironik yorumdur. Bu çalışmaya, ayrıca iki sanatçının dil-söylem yakınlığı ve benzer görsel düzenleme anlayışlarının net bir sonucu olarak bakılabilir. Kendi içinde bir aksaklık yaratmayan, eşzamanlı manipülasyonlar, ironik yaklaşımı ve eleştirel niteliği öne çıkararak güç kazanan bir plastisiteyi tamamlar. Bu yüzden ortak yaratma coşkusunun psikodinamiği, kendiliğinden gelişen deneysel bir performansı açıkça pekiştirmektedir. Biri diğerinin duyarlılığını reddetmeyen, radikal bir müdahalelere izin veren bu yaklaşım, doğal olarak ayrıcalıklı görünmektedir. Dahası, ortak girişimle biçimlenen bu kaotik tasavvurun, değersizleşen akıcı plastisitesi ise, “Oh beautiful tyranny”, ya da “What would the president do”, “Supreme incompetents” adlı kompozisyonlarda, aşırılaşan hatta kolajı andıran karmaşa, sıradışı ve kasvetli yoğunluk ile detaylarda vurgulanan eleştirel unsurlar kolaylıkla fark edilebilir. (4-5-6) ♦
Mümtaz Sağlam Copyright © 2025, All Rights Reserved
TAGS
Marcel Dzama (1974) New York’ta yaşıyor ve çalışıyor. 1990’ların sonlarında öne çıkmasından bu yana, insan eylemini ve motivasyonunu ve gerçek ile bilinçaltı arasındaki bulanık ilişkiyi araştıran hemen tanınabilir bir görsel dil geliştirdi. Halk dilinden olduğu kadar sanat tarihi ve çağdaş etkilerden de eşit derecede yararlanan Dzama’nın çalışmaları, çocukluk fantezileri ve uhrevi peri masallarından oluşan bir evreni görselleştirmektedir.
Raymond Pettibon (1957) New York’ta yaşıyor ve çalışıyor. Beyzbol oyuncuları, trenler, dalgalar, politik figürler ve film-noir sahneleri gibi Modern Amerikan ikonografisini inşa eden kalıcı temalarla ilgilenmektedir. Desenle oluşturduğu görüntüleri belirsiz bir şekilde anlatı bağlamından kopararak belirli nesnelere, olaylara veya manzaralara dönüştürür. İmgeleri tamamlayan el yazısı metinler, mevcut anlamı ve ironiyi pekiştirir.
prof. mümtaz sağlam Art writer and curator. He has numerous publications on current issues, theoretical debates and prominent artist attitudes in the field of plastic arts. He lives and works in Izmir and London.
PREPARED BY GÜLAY YAŞAYANLAR & MÜMTAZ SAĞLAM
ON MARCEL DZAMA AND RAYMOND PETTIBON
IMPORTANT EXHIBITIONS
With a little help from his friend Raymond Pettibon, Solo Exhibition, Curator: Alistair Hicks, 16 March – 16 August 2025, Pera Museum, İstanbul / Ay Işığıyla Dans, Arkadaşı Raymon Pettibon’dan Küçük Bir Yardımla, Kişisel Sergi, Küratör: Alistair Hicks, 16 Mart – 16 Ağustos 2025, Pera Müzesi, İstanbul.
Marcel Dzama ve Raymond Pettibon işbirliğinin ilk etkinliği 2016 yılında New York’ta düzenlenen Forgetting the Hand adlı sergidir. Aynı yıl Londra’da David Zwirner Gallery’de sergilenen Let us compare mythologies adlı bu sergi ise, iki sanatçının dil ve tavır yakınlığını belgeleyen ikonik bir sanat olayı olarak kabul edilir.
Exhibition, October 5 – November 12, 2016, David Zwirner, London.
SELECTED PUBLICATIONS
Dzama / Pettibon, Author: Marcel Dzama and Raymond Pettibon, Limited Editions Artists Books, English, 52 pg., Softcover, Publisher: David Zwirner Books, New York January 2016.
Raymond Pettibon: Point Break – Surfer and Waves, Contributors: Raymond Pettibon, Jamie Brisick, Brian Lukacher, Stephane Gilmore, Emily Erickson, Publisher: David Zwirner Books, Hardcover, 192 pg, New York, June 2022.
Marcel Dzama and Raymond Pettibon: Let Us Compare Mythologies, Limited Editions Artists Book/Zine, English, 32 pg., Softcover, Publisher: David Zwirner Books, London, 2016
Marcel Dzama & Raymond Pettibon, Juxtapoz Magazine, No: 193, February 2017.
Gallery representatIon of DZAMA & PETTIBON
David Zwirner; yenilikçi, özgün ve öncü sergilere ev sahipliği yapan önemli bir sanat galerisidir. Çok sayıda sanatçının kariyer gelişimine yardımcı olan David Zwirner, ilk galerisini 1993 yılında New York’un SoHo semtinde açar. 2002’li yıllarda SoHo’dan Chelsea’ye taşınır. 2012 yılında ise Londra Mayfair semtindeki galerisi ile hemen ardından Hong Kong, Paris ve iki yıl önce de geniş sergileme alanları ve olanaklarına sahip Los Angeles galerilerini hizmete açar. David Zwirner, ayrıca online bir galeri programının yanı sıra, Dialogies adıyla podcast yayını, Utopia Edition adıyla içerik üretimi alanında sanat ortamına katkı sağlamaktadır. Ayrıca David Zwirner Books adıyla katalog ve kitap yayınlarını da sürdürmektedir. 2021 yılında da Platform adıyla sanat eserlerinin satın alınabileceği bir kapsamlı bir şirket kurmuştur.
David Zwirner is an important art gallery that hosts innovative, original and pioneering exhibitions. David Zwirner, who has helped many artists develop their careers, opened his first gallery in New York’s SoHo neighbourhood in 1993. In 2002, he moved from SoHo to Chelsea. In 2012, he opened his gallery in London’s Mayfair neighbourhood, followed by galleries in Hong Kong, Paris and two years ago in Los Angeles with extensive exhibition spaces and facilities. In addition to an online gallery programme, David Zwirner also contributes to the art scene with his podcast Dialogies and content production Utopia Edition. He also continues to publish catalogues and books under the name David Zwirner Books. In 2021, he founded Platform, a comprehensive company where artworks can be purchased.
saglamart; dinamik bir anlayış ile hareket eden, kültür-sanat ortamındaki olay ve olgulara, sanatçı tavırlarına, yapıtlara ve yayınlara odaklanan bağımsız bir yayın etkinliğidir. Tüm hakları saklıdır. All rights reserved. Görüntü ve yazılar izinsiz kullanılamaz. Images and texts cannot be used without permission.