rubbing/loving project-2016: geçen zamana ve hatıralara dokunmak

MÜMTAZ SAĞLAM

Hatıralarla yüklü özel bir yaşam alanının kağıtlarla kaplandığı, sürtünme ve ovma işlemine işlemine maruz bırakılarak iz ve deneyim kalıntılarının peşine düşüldüğü Rubbing/Loving Project, daha bireysel, psikolojik ve siyasal anlamlar üzerinde yapılanmaktadır. Sürtünme ve sevme, mekânla kurulan bir özel ilişki biçimi olarak; kişisel tarihin tortularını, dokularını ve kırılgan izlerini yıpratılmış kağıtlarda görünür hâle getirerek hatırlama, duyma ve hissetme eylemlerini ifade etmektedir burada…


Do Ho Suh, Rubbing/Loving Project: Unit 2, 348 West 22nd Street, Apartment A, New York, NY 10011, USA, 2016. [https://archive.curbed.com/2016/12/12/13927584/do-ho-suh-art-nyc-apartment-rubbing]


Do Ho Suh [i], erken dönem çalışmalarında gündeme gelen kültürel çelişki ve değişim meselesini; biyopolitik gerekçeler ve çağrışımlarla anlam kazanan başka bir projede de görünür kılar: Rubbing/Loving Project [ii] adını verdiği çalışmayla tek mekânda biçimlenen düşünce ve yaşam biçimi farklılığını enstalasyon pratiğine dönüştüren bütüncül bir yapıt üretir. Uzun bir süre içinde yaşadığı, duygusal bağı olan bir binayı kağıtla kaplayarak, dekoratif özenle mevcut boşluk arasındaki tezat üzerinden yeni bir psişik bağlamın peşine düşer. Her katta farklılaşan monokrom kaplamalar üzerine evin dokusuna dair izler alarak; bir bakıma mekânların karakterini, ruhunu ve ölümünü, gerçekdışı bir evrende kümelenen unsurların dramatik yoksunluğunu betimlemeye çalışır.

Sanatçının, eski bir New York’ta bir evi kağıtla kaplaması ve frotaj [iii] tekniğiyle eve ilişkin mevcut izleri kağıt yüzeyine taşıması; aslında alışık olduğumuz saydam mekân duyumsamasını ortadan kaldıran, melez ve göçebe bir ruha ait uzamda yeni bir koruma ve belgeleme eylemi ya da girişimidir. Açık bir iz takibi üzerinden söz konusu mekânın gizemine ve hatırasına değer veren düşünsel ve yaratıcı bir tavır geliştirme çabasıdır. Do Ho Suh böylece, kültürel mekân farklılıkları içeren gerçek bir eve-binaya sinen hatıraları, buradan geriye kalan ya da burada sıkışan hikâyeleri buluşturan bir düzlem yaratarak; yüzeylere ve nesnelere kaplanan kağıtlara taşınmış izlerle geçen zamana dokunmak istemektedir. Bu amaçla uyguladığı teknik dolayımında kültürel ve düşünsel bağlamda gerçekleşen teması ısrarla ifade eden sürtünme (rubbing) eylemiyle, kat ve oda ayrıntılarında karşımıza çıkan ve boşluğu kuşatan atmosfer etkisini daha gerçekçi, biraz ürkütücü ama daha duygusal ve derinlikli hâle getirmektedir.


biyopolitik gerekçelerle biçim ve anlam kazanan aura

Kağıt yüzeyini ovarak aşındırma yoluyla bir bakıma dünyevilikten uzaklaştıran Do Ho Suh; geçen zamanı donduran, mekânsal ölümün sahnelendiği genel bir görüntüye ulaşmaya çalışmaktadır. Bu yüzden, iç ve dar mekânda gerçekleştirilen bu kaplama pratiği, saydam polyester kumaşla kurulan ev-bina uygulamalarının ötesinde bir boyut ve anlamlar taşır. Yaşam alanlarının kendi görünürlüğünü değil de ruhunu kaplayan, cisimsizleştiren yeni bir psikolojiyi karşımıza çıkarır. Görüş alanı; kapatılan ya da kaplanan şeylerle, öznenin nesne ve mekân ile arsındaki bakış ilişkisinin ürettiği bir gerçekliktir aynı zamanda… Dolayısyla biyopolitik referanslar dolayımında beliren ve ortak bir yaşam alanının kamuflajını andıran bu örtme pratiği; aynı zamanda, ruhsal bir ortamı maskeleyen, geçen zamanı mecazen donduran bir ifade olasılığı olarak önem kazanmaktadır.

Do Ho Suh, bu evde uzun ve yorucu bir hâl alan sürtünme efekti ve ovma yoluyla aslında üç boyutlu bir iç mekân manzarası yaratır. Evin-odanın tüm dokularını; metal, ahşap ve seramik yüzey farklılıklarını sürtünme ve sevme bağlantısıyla sabitler ve mekâna sinmiş hatıraları kendince koruma altına alır. Hatıraları süreç içinde mekânsal bir psikoloji ya da arkeoloji olgusu haline getiren Suh’un; kazıma, ovma ve sürtme ritüeliyle oluşturduğu bu görsel alan ya da bütüncül imge; göç ve sınır siyasetiyle sarsıldığımız bir dönemde, geçici belgeleme ve hayalet bir imgelem dahilinde ortalama hayatların izdüşümlerini çıkarmak gibi bir anlam da taşımaktadır. Burada kağıda yüklenen psişik anlam; yapıyla (ev-oda) aramızdaki fiziksel dolayımı, gösteri alanı olarak seçilen mekâna ait bir ilişkiler ağını sorgulayan temel dinamiktir. Kaplama işlemlerinin zengin ayrıntılarla donattığı bu binada sergilenen performatif deneyim; meseleyi kağıt ve kalem performansına dönüşen bir temsil sistemiyle kavramsallaştırma girişimidir. Dolayısıyla artık hayaletimsi görünen mekânda gerçekleşen bu yaratıcı aşındırma eylemi; zaman çatışmaları yaratarak eve sinen hayatları, hatıraları ve sırları katmanlayarak bu karmaşık gösteri alanına dahil etmektedir.


iz ve deneyim kalıntılarını sabitlemek

Gerçekte Do Ho Suh; yalnızlaştırılmış, soyutlanmış, saflaştırılmış mekân, bina ve ev yorumlarını, tümüyle öznel bir bakış aralığına ve psikolojik bir bağlam içine konumlamaktadır. Göstermekle yetinen ve aslında hikâyeleştirme çabası içine girmek istemeyen sanatçı, özellikle izleyici içine aldığı bir mekânsal deneyim üzerinden başkalık meselesine, kültürel farklılığa ve kimlik değişimine yönelik düşünsel bir alan açmaktadır. Yaşanan melez hayatların anlamını barındıran ve başkalık vurgusuyla kurulan bu inşa biçimi, giderek ölçek ve mekânsal dinamik olarak büyümekte, tüm ikâmet ve mahremiyet kavramsallığı içinde gündelik hayatta eksilen şeylere vurgu yapmaktadır.

Yine de Do Ho Suh’un kırık bir duygusallıkla beliren bakışı; monokrom kat düzenlemelerinin nesnel bir soğukluk ve mesafe duygusu yaratarak bizden uzaklaşmasına engel olamaz. Oysa içinde dolaştığımız ve Suh’un dünyasına tanıklık ettiğimiz bu güçlü aktarım; malzeme estetiğine düğümlenen aşırı ve etkili bir gösterimden çok, bu düzenlemeyi soyut, kavramsal ve biçimsel boyutuyla paradigmatik bir bütünlük ve süreklilik içinde kabul etmemizi istemektedir.

Sonuçta, hatıralarla yüklü özel bir yaşam alanının kağıtlarla kaplandığı, sürtünme ve ovma işlemine işlemine maruz bırakılarak iz ve deneyim kalıntılarının peşine düşüldüğü Rubbing/Loving Project, daha bireysel, psikolojik ve siyasal anlamlar üzerinde yapılanmaktadır. Sürtünme ve sevme, mekânla kurulan bir özel ilişki biçimi olarak; kişisel tarihin tortularını, dokularını ve kırılgan izlerini yıpratılmış kağıtlarda görünür hâle getirerek hatırlama, duyma ve hissetme eylemlerini ifade etmektedir burada…


Mümtaz Sağlam, Copyright © 2022, Tüm hakları saklıdır. / All Rights Reserved.

Ayrıca bakınız: https://saglamart.com/do-ho-suh-yapibozumcu-bir-kiskirtma-alani-olarak-ev

[i]    Do Ho Suh, 1962 yılında Güney Kore, Seul’de doğdu. 29 yaşında ABD’ye taşındı ve burada Rhode Island Tasarım Okulu’nda resim eğitimi gördü. Daha sonra Yale Üniversitesi’nde heykel okudu. Bir sürekli göçmen olarak sınırlar, kimlik, aidiyet ve kişisel mekân gibi kavramlar eşliğinde ev’in anlamını saplantılı bir şekilde sorgulayan işler üretmektedir. Şu anda Londra’da yaşayan ve çalışan sanatçı, Lehmann Maupin Gallery (New York, Hong Kong, Seul) ile Victoria Miro Gallery (Londra / Venedik) tarafından temsil edilmektedir.

[ii]   Do Ho Suh, New York’ta bulunan, yaklaşık yirmi yıl içinde yaşadığı, giriş katını ev ve atölye olarak kullandığı, sahiplerinin ölümü nedeniyle satılma kararı alınan ve boşaltılan üç katlı binada 2012-2016 yılları arasında Rubbing/ adını verdiği kapsamlı bir çalışma gerçekleştirir. Binanın tüm iç yüzeylerini yapışkan kağıtla kaplayan; renkli grafit kalemleriyle aldığı iz ve dokuları sürtme ve ovma yöntemiyle sabitleyen sanatçı, böylece geçen zamana dokunmak, onu hatırlamak, sevmek ve hissetmek istemektedir. Proje, şu bilgiler üzerinden takdim edilmektedir: Do Ho Suh, Rubbing/Loving Project: Unit 2, 348 West 22nd Street, Apartment A, New York, NY 10011, USA, 2014

[iii] Frottage/Frotaj: dokulu bir yüzeyin üzerine kâğıt gibi ince bir malzeme konularak/kaplanarak grafit, mumboya ya da renkli kalem vb. şeyle üzerine sürtüp yüzeyin izini çıkarma işlemidir.