gerhard richter

kendi gerçekliğini inşa eden psikolojik bir deneyim

GÜLAY YAŞAYANLAR

"

sıyırma aletiYLE yüzeyi alt üst eden Gerhard RIchter’in giriştiği bu biçim bozma eylemiyle, esas gerçeğe odaklı bir görme edimini çok güçlü bir hissediş pratiğiyle buluşturduğu, bütüncül bir estetik kıvam yakaladığı da rahatlıkla ileri sürülebilir. Böylece, kimi zaman ıslak, kimi zaman kurumuş olan boya yüzeyindeki sıyırma işlemi, derinlerde boşluk bırakmakta, tahribat yaratmaktadır. Yüzeyde yaşanan bu radikal eylem; sonuçta, travmaların bastırıldığı, sorgulandığı ve/veya analiz edildiği bir işleve kavuşturulmuştur.

Gerhard Richter Lilak 1982

Gerhard Richter, Lilak/Lilas, (Detail), 1982, (CR 494), Huile sur toile, 2 panneaux / Oil on canvas, 2 parts, 260 x 200 cm chaque / each, Fondation Louis Vuitton, Paris, Photographe: Louis Bourjac, Crédit artiste : © Gerhard Richter

Gerhard Richter’in soyut düzenlemelerinde, bir parçanın diğerine bağlandığı, kademeli ve heterojen bir yüzeyi kurguladığı açıktır. 2017 yılına dek Birkenau ya da Cage Paintings gibi serilerle çeşitlenerek yoluna devam eden soyut resimlerde, yüzeyde yaşanan maddesel yoğunluğun oluşturduğu bir doku-resim gerçekliğinden bahsedilebilir. Ya da yapı unsurlarının birbirine bağlandığı, yeni ve değişken ilişkiselliklere dayalı, içsel kodların belirleyici olduğu bir soyut resim yaklaşımından… Richter’in burada hedeflediği boya kaydırmaları ya da bir tür karmaşık renk alanları yaratma güdüsü, aslında yüzeyde bir karşıtlıklar döngüsünün de belirleyici olduğunu gösterir. Ayrıca taşıdığı imgelerden ve renklerden sıyırıldıkça belirsizleşen yüzey, dipteki gerçeği daha çelişkili hâle getirirken, tahribata uğramış bir düzlem olarak yüzeye daha da yakınlaştırır. 

Dolayısıyla dış dünyaya ait değişken gerçekliklerin, manipülatif yöntem ya da tekniklerle soyut ve dışavurumcu bir akışla karşılık bulması; gücünü Richter psikopatolojisinden alan bir enerjinin, derin ve çok boyutlu bir evrene dahil edilişi bakımından oldukça önemlidir. Ancak böyle bir ortamda, boyanın sıyırılmasıyla belirginleşen akışkan yüzeyler, kimi zaman politik nedenselliğe sahip imge savrulmalarının üstünü örtebilmek, kimi zaman da anısal ve kötücül şeyleri hafızalardan kazımak ya da silmek adına bu dönüşüme uğratılmaktadır. Richter’in iç-paronoyasıyla da ilgisi açık olan bu durum, dikkat edildiğinde, algının hapsolduğu bir görme eyleminin odak noktasını teşkil etmektedir. Oluşan resim alanları tam da bu nedenle, bilinçdışı bir duygulanımın kol gezdiği bir monolog sahası ya da mikro-politik bir seyir alanıdır… Ve hiç kuşkusuz, yüzeydeki netliğin ve kesin sınırların engellendiği, renklerin çözülerek katmanlaştığı, sürekli bir belirsizliğin keşfedildiği aşırılaşmış bir biçimleme olayıdır.

Notlar

1. Birkenau Paintings (2014), Auschwitz-Birkenau ölüm kampında gizlice çekilmiş dört fotoğrafa dayanır. Bu görüntüler üzerinde çalışmaya başlayan Richter, boyayla müdahale eder, üzerini kapatır. Oluşan katmanları silerek yırtık yüzeyler oluşturur. Bu eylem, tarihsel travmanın kasvetli belgeleri ile yeniden üretilen foto-resim arasındaki görselliğin eşzamanlı ve görkemli karşıtlığı ya da uyumu ile sanatçının dönüştürme cüretini yansıtır. Böylece, sanatın kimlik ve kolektif hafıza meseleleriyle hesaplaşma becerisini sorgular. Bu resimlerin altında gizlenmiş tarihi travmanın kasvetli görüntüleri artık görünür olmasa da, bir şekilde hafıza izlerini yansıtan duygu yüklü temsiller olarak tescillenir. 

2. Cage Paintings / Cage Resimleri Gerhard Richter tarafından 2006 yılında tasarlanan bir dizi resim, Amerikalı deneysel besteci John Cage’in adını alır. Cage Resimleri, kademeli ve katlı boyama ve silme işlemlerinin bir sonucudur. Yüzeyleri, silinmiş ve kazınmış izlerle, fırça darbeleriyle ve narin ve akıcı olduğu kadar, daha kaba ve katı da görünebilen boyalı alanlardan oluşur. 

Gerhard Richter, S.D., 1985 (CR 575-2), Huile sur toile / Oil on canvas, 200 x 200 cm. Collection particulière / Private collection. © Gerhard Richter

sıradan ve içsel bir gösterge olarak tahribat  

Aynı zamanda bir savaş aygıtı gibi kullanılan sıyırma aleti ile yüzeyi alt üst eden Gerhard Richter’in giriştiği bu biçim bozma eylemiyle, esas gerçeğe odaklı bir görme edimini çok güçlü bir hissediş pratiğiyle buluşturduğu, bütüncül bir estetik kıvam yakaladığı da rahatlıkla ileri sürülebilir. Böylece, kimi zaman ıslak, kimi zaman kurumuş olan boya yüzeyindeki sıyırma işlemi, derinlerde boşluk bırakmakta, tahribat yaratmaktadır. Yüzeyde yaşanan bu radikal eylem; sonuçta, travmaların bastırıldığı, sorgulandığı ve/veya analiz edildiği bir işleve kavuşturulmuştur. 

Dolayısıyla böyle bir ortamda biçimlenen kişisel ve tarihsel gerçekliklerin dayanak oluşturduğu bu sürekli ve organize imgelem, temsil ettiği yaratıcı ve sarsıcı duyumsamaların hangi koşulda yeni bir ifade düzlemine dönüşeceğine dair bir arayış içindedir. Sanki; güçlü bir dürtüyle kazınan yüzeylerin duygulanımın tamamlayıcı bir unsuru hâline nasıl geldiğini ve yüzeydeki saf geçirgenliğin nasıl mutlak bir özgürlük alanı yarattığını araştırmaktadır. Richter’in referans aldığı travmalar da zaten farklı zaman ve boyutları içeren yoğunluğuyla bu derin araştırmaya kaynak oluşturur. Bu doğrultuda oluşturulan muğlak ve karmaşık yüzeylere sahip soyutlamalar, aslında gerçekliği yersizyurdsuzlaştıran bir akış rotasını takip eder. Adeta, gerçeğin zaman ve mekânla bağlantısını keserek mevcut travmanın etkisini bastırmaya çalışır. Gerçeklikle olan duygusal bağlantılarına müdahale ederek, birbirleriyle çatışan yeni kırılma noktaları yaratır. O yüzden bu şekilde oluşan her resim, yaratıcı varsayımlarla silinen ve tesadüfi oluşumlarla biçimlenen bir çeviri ve müzakere sahası olarak tanımlanabilir. 

Ayrıca, içsel bir menzilin karşılığı olan yoğun ama görünmeyen belirsizliklere ulaşma çabası, aslında bu resimlerdeki sahici istikrarı korur. Burada; sıyrılan boyalarla, deyim yerindeyse ruhun kirlerinden arındığı bir yüzeyin başlı başına bir egemen olduğu deneysel bir alan yaratılırken, Richter’in de kendi gerçekliğini inşa eden psikolojik bir deneyim içinde olduğunu anlamak mümkündür.

Gülay Yaşayanlar Copyright © Kasım 2025, All Rights Reserved

gül duo

prof. gülay yaşayanlar  Art writer and curator. He has numerous publications on current issues, theoretical debates and prominent artist attitudes in the field of plastic arts. He lives and works in Izmir and London.

PREPARED BY  GÜLAY YAŞAYANLAR & MÜMTAZ SAĞLAM

ON GERHARD RICHTER

Gerhard Richter main page
gerhard richter: psikolojik kazı alanı / birkenau resimleri

GY / Richter’in duyumsama çabasındaki dönüşümü tahayyül etmekle ilgilidir. Zira sanatçı bu resimlerinde, Birkenau’dan geriye kalan taşlaşmış gri renk bloklarını sürekli sıyırmakta, tarihsel bir içe evrilmenin acılı gerçekliğini yeniden ortaya çıkarmaktadır.

DEVAMINI OKU

 PARİS SERGİLERİ / 2025 – 2026

fondatıon louıs vuıtton / parıs

Gerhard Richter, Retrospective, Curators: Dieter Schwarz and Nicholas Serota, October 17, 2025–March 2, 2026, Fondation Louis Vuitton, Paris, France,

DAVID ZWIRNER / PARIS

Gerhard Richter, Solo Exhibition, October 20, December 20 2025, David Zwirner, 108, rue Vieille du Temple, 73003 Paris, France.

EXHIBITION CATALOGUE

Gerhard Richter, Contributors: Dieter Schwarz, Designer: Silke Fahnert and Uwe Koch, Publisher: David Zwirner Books, Printer: Triofolio-Verona, 192 pages, English, New York 2023.  

Gerhard Richter Main page DZ Catalog Cover
Gerhard Ricther Main page LV Catalogue

EXHIBITION CATALOGUE

Gerhard Richter, Authors: Nicholas Serota and Dieter Schwarz, Contributors: Michael Lüthy, Georges Didi-Huberman, Guy Tosatto, Dietmar Elger, Publisher: Fondation Louis Vuitton, Citadelles&Mazened, English, 416 pages, Papperback with flab, October 2025, Paris. 

ÖNE ÇIKAN RESİM SERİLERİ VE PROJELER

BIRKENAU PAINTINGS

Gerhard Richter Main Page Birkenau
Gerhard Richter,
Birkenau, (Detail), 2014, Oil on canvas, 260 x 200 cm each.
loan from Gerhard Richter Art Foundation, Photo: David Brandt, courtesy Gerhard Richter Archive Dresden © Gerhard Richter (18102025)

Birkenau resimleri (2014), Auschwitz-Birkenau ölüm kampında gizlice çekilmiş dört fotoğrafa dayanır. Bu görüntüler üzerinde çalışmaya başlayan Richter, boyayla müdahale eder, üzerini kapatır. Oluşan katmanları silerek yırtık yüzeyler oluşturur. Bu eylem, tarihsel travmanın kasvetli belgeleri ile yeniden üretilen foto-resim arasındaki görselliğin eşzamanlı ve görkemli karşıtlığı ile uyumu ile sanatçının dönüştürme cüretini yansıtır. Böylece, sanatın kimlik ve kolektif hafıza meseleleriyle hesaplaşma becerisini sorgular. Bu resimlerin altında gizlenmiş tarihi travmanın kasvetli görüntüleri artık görünür olmasa da, bir şekilde hafıza izlerini yansıtan duygu yüklü temsiller olarak tescillenir. 

DRAWINGS

Gerhard Richter Main Page Drawings
Gerhard Richter
10.7.2024, 2024Mixed media on paper, 21 x 29,7 cm, 
Private collection. Photo: Georgios Michaloudis, farbanalyse, Köln.
© Gerhard Richter (18102025)

Richter, 2017 yılında tuval resmi yapmayı bırakır. Bu tarihten sonra desen pratiğine ağırlık verir. A4 kağıtları üzerine çizilmiş-boyanmış bu çalışmalar, renkli mürekkep ve kurşun kalemle üretilmiş bağımsız denemelerden oluşur. Çizimle tutulmuş günlüklere benzer. Sanatçının düşünsel ve duygusal yoğunluğunu doğrudan bir akışla yansıtır. Cetvel, pergel ve başka aletlerin yanı sıra tıpkı resimlerinde olduğu gibi silecek-sıyıracak aletler ya da silgi kullanır. Leke oluşturmak için ayrıca frotaj tekniğine ve çözücü kimyasallara başvurur. Giderek harita görselliğini çağrıştıran, titreşimli konturlarla, silintilerle ve lekelerle dolu; çizimin bir medyum olarak görsel olanaklarını keşfetmeye yönelik bu deneysel yaklaşım, tuhaf bir kendiliğindenliği yansıtır. Hayal gücünün peşinde, algı ve yansıtma arasındaki akışta sıkışmış, orada olmayan şeyleri bulmaya ya da tam önümüzde olanı kaçırmaya devam etmekte gibidir.

STRIP-TOWER

Gerhard Richter, 
Strip-Tower,  
25 April 2024 – 9 February 2025, Serpentine South Gallery, 
Kensington Gardens, London. Image: Strip-Tower (2023) by Gerhard Richter © 2024, Gerhard Richter, Prudence Cuming Associates.

Strip-Tower (2023), Richter’in resim, fotoğraf, dijital reprodüksiyon ve soyutlama alanındaki altmış yıllık araştırmalarını genişleten bir projedir. Şerit Resimler serisini 2010 yılında geliştirmeye başlayan sanatçı, fotoğraflanan ve taranan Soyut Resim 724-4 adlı  eserini, dijital ortamda iki şeride, ardından dört, sekiz, on altı ve otuz iki şeride bölerek yatay ve dikey şeritlere dönüştürdü. Tablonun dikey şeritleri yatay olarak gerildi ve alüminyum üzerine lamine edilerek pleksiglas ile kaplandı. Strip-Tower’i oluşturan renkli çizgili seramik karolar, kesişen dik panelleri kaplayan yoğun bir kompozisyondur. Bu çalışma esasında, Richter’in yansımalar, sistemler ve tekrarlar fikrine olan süregelen ilgisini temel alır. Sanatçının altmış yılı aşkın süredir pratiğini meşgul eden resim, fotoğraf, dijital reprodüksiyon ve soyutlama ile öz-inceleme yaklaşımının bir simge anıtına dönüşmüştür. [https://www.serpentinegalleries.org/whats-on/gerhard-richter-strip-tower/]

CAGE PAINTINGS

gerhard richter main page cage paintings
Gerhard Richter
Cage 6, 2006, Oil on canvas, 300×300 cm. 897-6, Tate Collection, London UK. Exhibiton: Gerhard Richter: Cage Paintings
19 April – 26 June 2021, Gagosian Gallery, New York, USA

Gerhard Richter tarafından 2006 yılında tasarlanan bir dizi resim, Amerikalı deneysel besteci John Cage’in adını alır. Cage resimleri, kademeli ve katlı boyama ve silme işlemlerinin bir sonucudur. Yüzeyleri, silinmiş ve kazınmış izlerle, fırça darbeleriyle ve narin ve akıcı olduğu kadar, daha kaba ve katı da görünebilen boyalı alanlardan oluşur. John Cage’in ortam sesi ve sessizlik hakkındaki fikirlerine ilgi duyan Richter, bu seride radikal bir davranış sergilemiş, ellerini kullanmayı reddederek ünlü sileceğini devreye sokmuştur. Richter, ayrıca 2020 yılında, bu serinin etkilerini sürdüren altı parçalık bir baskıresim serisini de oluşturmuştur. Hem boyalı hem de basılı hâliyle Cage resimleri, renklerin duygusal etkilerinin sorgulandığı, dinamik beden hareketleriyle doğaçlamaya dönüşen boyasal bir süreci buluşturulduğu önemli bir seridir. 

ATLAS

Atlas
Gerhard Richter, 
Atlas / Sheet 8, 1962-1966, Newspaper photos, 
51.7 cm x 66.7 cm. Städtische Galerie im Lenbachhaus und Kunstbau, Munich, Germany. © Gerhard Richter
 

DEAD SERIES

Gerhard Richter main Page
Gerhard Richter
Dead, 1988, Oil on Canvas
35×40 cm, (Catalogue Raisonné: 667-3) 
© Gerhard Richter 

STRIP PAINTINGS

Richters “9214 STRIP” . Hundreds of bands and striations in innumerable intense colors allow your gaze no rest. Richter’s “921-4 STRIP” (2011). Hundreds of bands and striations in innumerable, intense colors allow your gaze no rest.Art Courtesy Marian Goodman Gallery
Gerhard Richter
921-4 Strip, 2011,
Oil on canvas. Photo: Marian Goodman Gallery

Richter’in Strip (Şerit) resimleri, kariyerinin son dönemlerinde ortaya çıkan özgün ve kavramsal bir seridir. Soyut çalışmalarından oldukça farklıdır. Soyut resimlerinin dijital fotoğraflarından hareketle, ince renkli şeritlere dönüştürülmesinden oluşur. Strip/şerit resim serileri, zaten soyut olan bir resmin daha da soyutlanması işlemidir. Richter burada imgenin dönüşümü ve veri kaybı ya da kazanımı meselesi üzerinde durmaktadır. Sanatçının elinin tamamen ortadan kalkması anlamına gelen bu yeni resim pratiği, renkli dikey ya da yatay çizgilerden oluşan, optik titreşimli görsel yapılar üretmektedir. Öte yandan 2011 yılında başlayan bu resim serisi, Richter’in sanat yapma sürecine dair düşüncelerinin en radikal ifadelerinden biri olarak kabul edilir. Resmin ne olduğu, sanatçının rolü ve dijital çağda imge üretimi gibi temel sorunlar üzerine derinlemesine bir sorgulama içerir. 

4900 COLOURS

Gerhard Richter
4900 Colors,
Exhibition View, 12 March – 17 July 2021, Espace Espace Louis Vuitton, Séoul / Korea © Courtesy of the artist and Fondation Louis Vuitton
 

4900 Colours, göz alıcı kaleydoskopik renk tabakaları oluşturmak için ızgara biçiminde rastgele düzenlenmiş parlak monokrom karelerden oluşur. 25 renkli kareden oluşan 196 kare panel, büyük ölçekli tek bir parçadan çok sayıda küçük resme kadar çeşitli varyasyonlarda yapılandırılacak şekilde tasarlanmıştır. Richter, Serpentine Galerisi için 2008 yılında özel olarak 49 resimden oluşan bir versiyon geliştirmiştir. 4900 Renk, kısmen Richter’in İkinci Dünya Savaşı sırasında yıkılan vitrayların yerine geçen Köln Katedrali’nin güney transept penceresi tasarımından doğmuştur. 4900 Renk konseptinin gelişiminde önemli rol oynamıştır . 4900 Renk’in gelişimi, Richter’in ilk serisini 1966’da, boya üreticileri tarafından üretilen endüstriyel renk kartelalarını büyük ölçekte kopyalayarak oluşturduğu ızgara resimlerinden de etkilenmiştir. Fotoğraf resimlerinde olduğu gibi, buluntu malzemeyi kaynak olarak kullanması, sanatçının öznel kompozisyon tercihlerini ortadan kaldırmıştır; ancak Renk Kartelası Resimleri bunu bir adım öteye taşıyarak, konu veya temsili amaç arasındaki hiyerarşiyi ortadan kaldırmış ve eşitlikçi bir sanat dili yaratmak için renge odaklanmıştır.

Gerhard Richter
11 Panels, 886-5, 2004, Glass and wood, Object each: 2780 x 2120 x 8 cm. Tate and National Galleries Scotland Collection. © Gerhard Richter 

CAM VE AYNA PANELLERİ

Gerhard Richter’in resimsel temsilin doğası üzerine gerçek anlamda yansımalar içeren cam ve aynalı eserler üretmiştir. Görüntü gerçekliğini yeniden üretmek ya da renkler, dokular, teknikler ve jestlerle denemeler yapmayı sürdürmek için sanatçı bu malzemelerin olanaklarını keşfetmeye çalışır. 1967 yılında ilk cam eserlerini verir. Böylece, temsil ve algı tartışmalarıyla ilgili yeni bir çalışma ve düşünme alanı açar. Sözgelimi, 11 Panels (2004) adlı heykel, malzemenin hem içinden bakılabilme hem de yansıtma özelliğini kullanır. Duvara farklı açılarda yaslanmış her bir cam levhanın şeffaflığı, yansımaları çarpık şekiller halinde çoğaltır ve izleyici esere yaklaşıp uzaklaştıkça bu şekiller sürekli değişir. Bulanıklaştırma etkisi, Richter’in figüratif resimlerinde görülen etkiyi anımsatır.

SERGİ MEKâNLARI

David Zwirner Paris
108, Rue Vieille du Temple
75003 Paris
France

Fondation Louis Vuitton
8, Avenue du Mahatma Gandi
Bois de Boulagne, 75116 Paris
France

GERHARD RICHTER

Gerhard Richter (d. 1932) Almanya’nın Dresden kentinde doğdu. Çocukluğunu ve gençliğini Waltersdorf’ta geçirdi. 1951-1956 yılları arasında Dresden Hochschule für Bildende Künste’de sanat eğitimi aldı. 1959’da Batı Almanya’nın Kassel kentinde düzenlenen Documenta II’yi ziyaret etti ve bu deneyim, sanatçıya sanatsal yönelimini değiştirme konusunda ilham verdi. 1961 yılında Doğu Almanya’yı terk etti. Düsseldorf’taki Staatliche Kunstakademie’de yeniden öğrenim gördü. 1972 yılında, Venedik Bienali’nde Almanya’yı temsil tek başına temsil etmek üzere seçildi. Pek çok tanınmış galeri ve müzede kişisel sergi düzenleyen sanatçı; fotoğraf-resim ilişkisinden türeyen, üslûp geçişkenliği içinde son derece karmaşık görünen çok ve çeşitli eser üretmiştir. Sanatın temsil meselesine ve maddi gerçekliğine derinlemesine bakan sanatçı, Köln’de yaşamakta ve çalışmaktadır. (Photo: Timothy Greenfield Sanders)

Bio

GUIDE / 2021-2025 YAYINLANDI

İZMİR - LONDON

saglamart; dinamik bir anlayış ile hareket eden, kültür-sanat ortamındaki olay ve olgulara, sanatçı tavırlarına, yapıtlara ve yayınlara odaklanan bağımsız bir yayın etkinliğidir. Tüm hakları saklıdır. Görüntü ve yazılar izinsiz kullanılamaz. / saglamart is an independent publishing initiative driven by a dynamic vision, focusing on events and developments in the cultural-artistic landscape, artist perspectives, works, and publications. All rights reserved. Images and texts cannot be used without permission.

Copyright ©
Can Sağlam - Gülay Yaşayanlar Mümtaz Sağlam, 2025.