Image: Gerhard Richter, Tisch, (Detail), 1962 (CR 1) Huile sur toile, 90,2 x 113 cm Collection particulière © Gerhard Richter 2025 (18102025) | Crédit photographique : © Jennifer Bornstein

 

gerhard richter

bir özgürleşme deneyimi olarak soyutlama

MÜMTAZ SAĞLAM

"

Özgün ve sürekli bir sanat pratiğini tanımlayan bu SOYUT düzenlemelerde GERHARD Richter, ısrarlı ve kararlı bir şekilde, sanki bir yarım yüzyılın yükünü ve ağırlığını soyut duvarlara sıvamıştır. Katmanlaşmış yüzey-doku, bu duygusallıkla sıkıştırılmış gibidir. O yüzden, aralıklara sızan uyarıların, algıyı taciz eden dinamik bir derinliği tasavvur eden tüm soyut düzlemin, belirsizliğe atıflı kişisel izlenimler olarak tanımlanması mümkündür. Belli ki Richter, resimlerini tesadüflerle biçimlenen bir boşluğa sürüklemekten, bir resim aidiyeti ve kimliği kazanana dek sıyırmaktan ya da kazımaktan büyük haz duymaktadır.

Gerhard Richter Yazı 1 Masa

Gerhard Richter, Tisch / Table /Masa, 1962 (CR 1), Oil on canvas / Tuval üzerine yağlıboya, 90 x 113 cm., Private collection/Özel Koleksiyon. © Gerhard Richter 2025 (18102025) Photography © Jennifer Bornstein

Gerhard Richter’in erken dönem yapıtları, ağırlıklı olarak fotografik imgelerin kolektif belleği şekillendirdiği mekanizmaları sorgulamakla ilgilidir. Sanatçı, monokrom renklerle oluşturduğu yüzeylerde, vermalung adı verilen teknikle formları silen ve yeniden inşa eden bir yaklaşım içine girmekte gecikmemiştir. (1Açık bir eylem-biçim hadisesi olarak karşımıza çıkarılan ve 1980’li yılların dinamizmini yansıtan soyut çalışmalarıyla da, figüratif örüntülerle birlikte anlatıyı dönüştüren ya da örten, deneyselliğe ve doğaçlamaya öncelik vermiştir. 

Soyut Resimler serisi, bu kapsamda yenilikçi bir nitelik taşır. Küçük formatlı eserlerle başlayan bu seriyi ısrarla geliştiren sanatçı, ikonikleşen bir sıyırma hareketi ve tekniğiyle anıtsal tuvaller boyamaya başlar. Kendiliğinden oluşumların peşinde biçimlenen bu üretimde, tuval üzerinde gerçekleştirdiği sıyırma hareketinin yönünü tayin etme ve hızını değiştirme konusunda iyice ustalaşır. Boyanın kuruma hızlarından yararlanarak, şaşırtıcı çeşitlilikte resimsel yüzeyler elde ederek son derece duyarlı bir doku kalitesine ulaşmasını bilir. 

Richter, Soyut Resimler (Abstrakte Bilder) serisiyle, esas olarak resmin biçimsel ve kavramsal olanaklarını sorgular. Özenle kurgulanmış deneylerle yüzey ve arayüzey belirlenimine öncelik verir. Rengin saf fiziksel varlığını önde tutan ve bir eylem-biçim hadisesi olarak beliren bu yaklaşımın, rastlantısal olduğu kadar, bilinçle ve sezgilerle öngörülmüş olanın peşinde eşzamanlı soyutlamayla biçimlendiği ortadadır. 

Notlar

1 Silme, sıyırma ya da kazıma eylemine ilişkin çalışmalar, katmanlı bir şekilde boyanmış yaş ya da yarı kurumuş yüzeylerin tekrarlanan bir kazıma hareketiyle geniş bir olasılık tartışmasının eşliğinde resme dönüştürülmesi esasına dayanır. Bu bağlamda Vermalung Almanca’da bulaştırma veya boyayı yayma anlamına gelir. Bu teknikte Richter, henüz ıslak olan boya tabakalarını geniş bir rakle veya sıyırıcı kullanarak tuvalin üzerinde sürükler, karıştırır ve birbirine bulaştırır. Dahası, bilinçli bir şekilde kontrolü bırakır ve boyaların kendi dinamikleriyle karışmasına izin verir. Bu, hem kasıtlı hem de öngörülemez sonuçlar yaratır. Genellikle birden fazla boya katmanı uygulanır. Her katman bir öncekiyle karışarak karmaşık, derinlikli yüzeyler oluşturur. Richter için Vermalung, resmin mekanik ve rastlantısal yönlerini keşfetmenin de bir yoludur. Sanatçının elinin ve duygusunun izlerini silmeye çalışırken paradoksal olarak son derece ifade dolu görsel sonuçlar elde eder. Bu, onun sanat yapıtının özerkliği ve imge yaratma sürecinin kendisi üzerine düşünmesinin bir parçasıdır. 

Gerhard Richter, Tisch/Table/Masa, 1962 (CR 1), Oil on canvas/Tuval üzerine yağlıboya, 90 x 113 cm., Private collection/ Özel koleksiyon. © Gerhard Richter 2025 (18102025) Photography © Jennifer Bornstein

bir özgürleşme deneyimi olarak soyutlama

2000’li yıllara doğru neredeyse bir kurmaca evreni taşıyan bu resimler; soyutlaşan tanımsız ve bulanık yapıntılar eşliğinde bir dışavurum ihtiyacının karşılığı olarak gelişimini tamamlar. Katmanlar arasında yaşanan kayboluşa dair görsel dil ile tutulmuş kayıtlara dönüşür. Kişisel tarihin izlerini gizleyen bir biçimleme deneyimi ya da bir özgürleşme deneyimi olarak anlam ve değer kazanır. 

Ayrıca, resmin biçimsel varoluşuna yakın duran ve neredeyse anonimleşerek soyut bir konuma çevrilmiş bu üretimin, yer yer kopuk görünen ya da derinliğini yitirmiş hikâye bağlantıları üzerinden okunması da mümkündür. Dönemsel estetik algı, toplumsal ve tarihsel değişimlerle bağlantılı bu bakışla, farklı kavramsal öbekler hâlinde yapılanan, duygusal ya da tepkisel üretimlerle kodlanan yorumların sayısı o yüzden az değildir. Ancak, görüntü ve temsil sorunsalı üzerinden giderek, aşkın bir biçim iradesiyle üretilen soyut resimleri, içerik bağlantılarını iptal eden bir kişiselleştirilmiş düzenekler hâlinde tanımlamak daha yerinde olacaktır. Çünkü Richter, sanat yaklaşımını mesafeli bir temasla, bir dil-temsil tartışması, anlamı yer yer öteleyen bir estetik düzlemde sürdürmeyi her zaman tercih eder. Tam da bu nedenle, dev boyutlu tuvallerde beliren konusuz ve soyut yüzeyler, bu karmaşık duyumsamayı belki de en iyi şekilde ifade eden bir yüceltmeyle birlikte anlamlandırılır. 

Özgün ve sürekli bir sanat pratiğini tanımlayan bu tür düzenlemelerde Richter, ısrarlı ve kararlı bir şekilde, sanki bir yarım yüzyılın yükünü ve ağırlığını soyut duvarlara sıvamıştır. Katmanlaşmış yüzey-doku, bu duygusallıkla sıkıştırılmış gibidir. O yüzden, aralıklara sızan uyarıların, algıyı taciz eden dinamik bir derinliği tasavvur eden tüm soyut düzlemin, belirsizliğe atıflı kişisel izlenimler olarak tanımlanması mümkündür. Belli ki Gerhard Richter, resimlerini tesadüflerle biçimlenen bir boşluğa sürüklemekten, bir resim aidiyeti ve kimliği kazanana dek sıyırmaktan ya da kazımaktan büyük haz duymaktadır.

Mümtaz Sağlam  Copyright © Kasım 2025, All Rights Reserved

TAGS

Mumtaz Smallpx

prof. mümtaz sağlam  Art writer and curator. He has numerous publications on current issues, theoretical debates and prominent artist attitudes in the field of plastic arts. He lives and works in Izmir and London.

PREPARED BY  GÜLAY YAŞAYANLAR & MÜMTAZ SAĞLAM

ON GERHARD RICHTER

Gerhard Richter yazı 2
gerhard richter: fotoğrafik görüntü ve resim

MS / Marcel Dzama’nın çalışmaları, eşzamanlı kurgusal bütünlüğünü görkemli ve ışıltılı bir şekilde ortaya koyan bu yaklaşım, figür ile onu çevreleyen bitki ve hayvan âlemini etkili bir dekorasyon düzeni içinde buluşturur.

DEVAMINI OKU

Gerhard Richter yazı 4
gerhard richter: fotoğrafik görüntü ve resim

GY / Marcel Dzama’nın çalışmaları, eşzamanlı kurgusal bütünlüğünü görkemli ve ışıltılı bir şekilde ortaya koyan bu yaklaşım, figür ile onu çevreleyen bitki ve hayvan âlemini etkili bir dekorasyon düzeni içinde buluşturur.

DEVAMINI OKU

Gerhard Richter yazı 1
gerhard richter: fotoğrafik görüntü ve resim

MS / Marcel Dzama’nın çalışmaları, eşzamanlı kurgusal bütünlüğünü görkemli ve ışıltılı bir şekilde ortaya koyan bu yaklaşım, figür ile onu çevreleyen bitki ve hayvan âlemini etkili bir dekorasyon düzeni içinde buluşturur.

DEVAMINI OKU

gerhard richter: fotoğrafik görüntü ve resim

GY / Marcel Dzama’nın çalışmaları, eşzamanlı kurgusal bütünlüğünü görkemli ve ışıltılı bir şekilde ortaya koyan bu yaklaşım, figür ile onu çevreleyen bitki ve hayvan âlemini etkili bir dekorasyon düzeni içinde buluşturur.

DEVAMINI OKU

Gerhard Richter yazı 5
gerhard richter: fotoğrafik görüntü ve resim

MS / Marcel Dzama’nın çalışmaları, eşzamanlı kurgusal bütünlüğünü görkemli ve ışıltılı bir şekilde ortaya koyan bu yaklaşım, figür ile onu çevreleyen bitki ve hayvan âlemini etkili bir dekorasyon düzeni içinde buluşturur.

DEVAMINI OKU

Gerhard Richter yazı 6
gerhard richter: fotoğrafik görüntü ve resim

GY / Marcel Dzama’nın çalışmaları, eşzamanlı kurgusal bütünlüğünü görkemli ve ışıltılı bir şekilde ortaya koyan bu yaklaşım, figür ile onu çevreleyen bitki ve hayvan âlemini etkili bir dekorasyon düzeni içinde buluşturur.

DEVAMINI OKU

 PARİS SERGİLERİ / 2025 – 2026

fondatıon louıs vuıtton / parıs

Gerhard Richter, Retrospective, Curators: Dieter Schwarz and Nicholas Serota, October 17, 2025–March 2, 2026, Fondation Louis Vuitton, Paris, France,

DAVID ZWIRNER / PARIS

Gerhard Richter, Solo Exhibition, October 20, December 20 2025, David Zwirner, 108, rue Vieille du Temple, 73003 Paris, France.

EXHIBITION CATALOGUE

Gerhard Richter, Contributors: Dieter Schwarz, Designer: Silke Fahnert and Uwe Koch, Publisher: David Zwirner Books, Printer: Triofolio-Verona, 192 pages, English, New York 2023.  

Gerhard Richter Main page DZ Catalog Cover
Gerhard Ricther Main page LV Catalogue

EXHIBITION CATALOGUE

Gerhard Richter, Authors: Nicholas Serota and Dieter Schwarz, Contributors: Michael Lüthy, Georges Didi-Huberman, Guy Tosatto, Dietmar Elger, Publisher: Fondation Louis Vuitton, Citadelles&Mazened, English, 416 pages, Papperback with flab, October 2025, Paris. 

soyut ve soyutlama ESASLI RESİM SERİLERİ VE PROJELER

BIRKENAU PAINTINGS

Gerhard Richter,
Birkenau, (Detail), 2014, Oil on canvas, 260 x 200 cm each.
loan from Gerhard Richter Art Foundation, Photo: David Brandt, courtesy Gerhard Richter Archive Dresden © Gerhard Richter (18102025)

Birkenau resimleri (2014), Auschwitz-Birkenau ölüm kampında gizlice çekilmiş dört fotoğrafa dayanır. Bu görüntüler üzerinde çalışmaya başlayan Richter, boyayla müdahale eder, üzerini kapatır. Oluşan katmanları silerek yırtık yüzeyler oluşturur. Bu eylem, tarihsel travmanın kasvetli belgeleri ile yeniden üretilen foto-resim arasındaki görselliğin eşzamanlı ve görkemli karşıtlığı ile uyumu ile sanatçının dönüştürme cüretini yansıtır. Böylece, sanatın kimlik ve kolektif hafıza meseleleriyle hesaplaşma becerisini sorgular. Bu resimlerin altında gizlenmiş tarihi travmanın kasvetli görüntüleri artık görünür olmasa da, bir şekilde hafıza izlerini yansıtan duygu yüklü temsiller olarak tescillenir. 

STRIP-TOWER

Gerhard Richter, 
Strip-Tower,  
25 April 2024 – 9 February 2025, Serpentine South Gallery, 
Kensington Gardens, London. Image: Strip-Tower (2023) by Gerhard Richter © 2024, Gerhard Richter, Prudence Cuming Associates.

Strip-Tower (2023), Richter’in resim, fotoğraf, dijital reprodüksiyon ve soyutlama alanındaki altmış yıllık araştırmalarını genişleten bir projedir. Şerit Resimler serisini 2010 yılında geliştirmeye başlayan sanatçı, fotoğraflanan ve taranan Soyut Resim 724-4 adlı  eserini, dijital ortamda iki şeride, ardından dört, sekiz, on altı ve otuz iki şeride bölerek yatay ve dikey şeritlere dönüştürdü. Tablonun dikey şeritleri yatay olarak gerildi ve alüminyum üzerine lamine edilerek pleksiglas ile kaplandı. Strip-Tower’i oluşturan renkli çizgili seramik karolar, kesişen dik panelleri kaplayan yoğun bir kompozisyondur. Bu çalışma esasında, Richter’in yansımalar, sistemler ve tekrarlar fikrine olan süregelen ilgisini temel alır. Sanatçının altmış yılı aşkın süredir pratiğini meşgul eden resim, fotoğraf, dijital reprodüksiyon ve soyutlama ile öz-inceleme yaklaşımının bir simge anıtına dönüşmüştür. 

CAGE PAINTINGS

Gerhard Richter
Cage 6, 2006, Oil on canvas, 300×300 cm. 897-6, Tate Collection, London UK. Exhibiton: Gerhard Richter: Cage Paintings
19 April – 26 June 2021, Gagosian Gallery, New York, USA

Gerhard Richter tarafından 2006 yılında tasarlanan bir dizi resim, Amerikalı deneysel besteci John Cage’in adını alır. Cage resimleri, kademeli ve katlı boyama ve silme işlemlerinin bir sonucudur. Yüzeyleri, silinmiş ve kazınmış izlerle, fırça darbeleriyle ve narin ve akıcı olduğu kadar, daha kaba ve katı da görünebilen boyalı alanlardan oluşur. John Cage’in ortam sesi ve sessizlik hakkındaki fikirlerine ilgi duyan Richter, bu seride radikal bir davranış sergilemiş, ellerini kullanmayı reddederek ünlü sileceğini devreye sokmuştur. Richter, ayrıca 2020 yılında, bu serinin etkilerini sürdüren altı parçalık bir baskıresim serisini de oluşturmuştur. Hem boyalı hem de basılı hâliyle Cage resimleri, renklerin duygusal etkilerinin sorgulandığı, dinamik beden hareketleriyle doğaçlamaya dönüşen boyasal bir süreci buluşturulduğu önemli bir seridir. 

STRIP PAINTINGS

Gerhard Richter
921-4 Strip, 2011,
Oil on canvas. Photo: Marian Goodman Gallery

Richter’in Strip (Şerit) resimleri, kariyerinin son dönemlerinde ortaya çıkan özgün ve kavramsal bir seridir. Soyut çalışmalarından oldukça farklıdır. Soyut resimlerinin dijital fotoğraflarından hareketle, ince renkli şeritlere dönüştürülmesinden oluşur. Strip/şerit resim serileri, zaten soyut olan bir resmin daha da soyutlanması işlemidir. Richter burada imgenin dönüşümü ve veri kaybı ya da kazanımı meselesi üzerinde durmaktadır. Sanatçının elinin tamamen ortadan kalkması anlamına gelen bu yeni resim pratiği, renkli dikey ya da yatay çizgilerden oluşan, optik titreşimli görsel yapılar üretmektedir. Öte yandan 2011 yılında başlayan bu resim serisi, Richter’in sanat yapma sürecine dair düşüncelerinin en radikal ifadelerinden biri olarak kabul edilir. Resmin ne olduğu, sanatçının rolü ve dijital çağda imge üretimi gibi temel sorunlar üzerine derinlemesine bir sorgulama içerir. 

4900 COLOURS

Gerhard Richter
4900 Colors,
Exhibition View, 12 March – 17 July 2021, Espace Espace Louis Vuitton, Séoul / Korea © Courtesy of the artist and Fondation Louis Vuitton
 

4900 Colours, göz alıcı kaleydoskopik renk tabakaları oluşturmak için ızgara biçiminde rastgele düzenlenmiş parlak monokrom karelerden oluşur. 25 renkli kareden oluşan 196 kare panel, büyük ölçekli tek bir parçadan çok sayıda küçük resme kadar çeşitli varyasyonlarda yapılandırılacak şekilde tasarlanmıştır. Richter, Serpentine Galerisi için 2008 yılında özel olarak 49 resimden oluşan bir versiyon geliştirmiştir. 4900 Renk, kısmen Richter’in İkinci Dünya Savaşı sırasında yıkılan vitrayların yerine geçen Köln Katedrali’nin güney transept penceresi tasarımından doğmuştur. 4900 Renk konseptinin gelişiminde önemli rol oynamıştır . 4900 Renk’in gelişimi, Richter’in ilk serisini 1966’da, boya üreticileri tarafından üretilen endüstriyel renk kartelalarını büyük ölçekte kopyalayarak oluşturduğu ızgara resimlerinden de etkilenmiştir. Fotoğraf resimlerinde olduğu gibi, buluntu malzemeyi kaynak olarak kullanması, sanatçının öznel kompozisyon tercihlerini ortadan kaldırmıştır; ancak Renk Kartelası Resimleri bunu bir adım öteye taşıyarak, konu veya temsili amaç arasındaki hiyerarşiyi ortadan kaldırmış ve eşitlikçi bir sanat dili yaratmak için renge odaklanmıştır.

CAM VE AYNA PANELLERİ

Gerhard Richter
11 Panels, 886-5, 2004, Glass and wood, Object each: 2780 x 2120 x 8 cm. Tate and National Galleries Scotland Collection. © Gerhard Richter 

Gerhard Richter’in resimsel temsilin doğası üzerine gerçek anlamda yansımalar içeren cam ve aynalı eserler üretmiştir. Görüntü gerçekliğini yeniden üretmek ya da renkler, dokular, teknikler ve jestlerle denemeler yapmayı sürdürmek için sanatçı bu malzemelerin olanaklarını keşfetmeye çalışır. 1967 yılında ilk cam eserlerini verir. Böylece, temsil ve algı tartışmalarıyla ilgili yeni bir çalışma ve düşünme alanı açar. Sözgelimi, 11 Panels (2004) adlı heykel, malzemenin hem içinden bakılabilme hem de yansıtma özelliğini kullanır. Duvara farklı açılarda yaslanmış her bir cam levhanın şeffaflığı, yansımaları çarpık şekiller halinde çoğaltır ve izleyici esere yaklaşıp uzaklaştıkça bu şekiller sürekli değişir. Bulanıklaştırma etkisi, Richter’in figüratif resimlerinde görülen etkiyi anımsatır.

SERGİ MEKâNLARI

David Zwirner Paris
108, Rue Vieille du Temple
75003 Paris
France

Fondation Louis Vuitton
8, Avenue du Mahatma Gandi
Bois de Boulagne, 75116 Paris
France

GERHARD RICHTER

Gerhard Richter (d. 1932) Almanya’nın Dresden kentinde doğdu. Çocukluğunu ve gençliğini Waltersdorf’ta geçirdi. 1951-1956 yılları arasında Dresden Hochschule für Bildende Künste’de sanat eğitimi aldı. 1959’da Batı Almanya’nın Kassel kentinde düzenlenen Documenta II’yi ziyaret etti ve bu deneyim, sanatçıya sanatsal yönelimini değiştirme konusunda ilham verdi. 1961 yılında Doğu Almanya’yı terk etti. Düsseldorf’taki Staatliche Kunstakademie’de yeniden öğrenim gördü. 1972 yılında, Venedik Bienali’nde Almanya’yı temsil tek başına temsil etmek üzere seçildi. Pek çok tanınmış galeri ve müzede kişisel sergi düzenleyen sanatçı; fotoğraf-resim ilişkisinden türeyen, üslûp geçişkenliği içinde son derece karmaşık görünen çok ve çeşitli eser üretmiştir. Sanatın temsil meselesine ve maddi gerçekliğine derinlemesine bakan sanatçı, Köln’de yaşamakta ve çalışmaktadır. (Photo: Timothy Greenfield Sanders)

Bio

GUIDE / 2021-2025 YAYINLANDI

İZMİR - LONDON

saglamart; dinamik bir anlayış ile hareket eden, kültür-sanat ortamındaki olay ve olgulara, sanatçı tavırlarına, yapıtlara ve yayınlara odaklanan bağımsız bir yayın etkinliğidir. Tüm hakları saklıdır. All rights reserved. Görüntü ve yazılar izinsiz kullanılamaz. Images and texts cannot be used without permission.

Copyright ©
Can Sağlam - Gülay Yaşayanlar Mümtaz Sağlam, 2025.