kaybolmuş anıların yarattığı kusursuz ruhsal döküntüler

Harap olan yerleri (tahribatı) tamir etme düşüncesiyle, huzurlu bir dünyaya duyulan özlemi, bu resimlerde hissetmek mümkündür. Duygusal içeriği yoğun olan bu minimal evren; aktarılırken sürekli dönüşen ve her dem anıları çağrıştıran sağlam bir yapısal görüntü içindedir. Belli ki Etel Adnan, ürettiği bu işlerle bir nefes alıp verme ritüeli gerçekleştirmektedir. Resimleri üzerine hermeneutik açıdan yapılan bir okuma girişiminde öncelikle karşılaştığımız şey, biyo-psişik bir yaşantı analizinin, resim üretim dinamiğinin esasını teşkil ettiği gerçeğidir. Bu şekilde kimlik; muhayyileyi bütünleyen farklılık, sürgünde olma hali ve hakikatın kaybıyla tuhaf bir parçalanma haline evrilir. Ve yeni distopian hayallerle kurulan, güncel travmaları şekillendiren zihinsel manzaralar serisi böylece karşımıza çıkar. Etel Adnan da bilmektedir ki, kullandığı sözcükler ve resimlerinde barındırdığı renkler, bu yeni dünya düzeniyle ruhsal düzeyde gerçekleşen bir yüzleşme halinin tasviridir.

Zaten Etel Adnan’ın manzaraları, bir tür alacakaranlığın ışığı şeklinde tanımlayabileceğimiz bir metaforlar silsilesi halindedir. Burada, derin düşünmenin merkeze alındığı, estetik hale gelen bir ilişkisel haritadan söz edilebilir. Etel Adnan’ın çocuksu bir saflıkta ürettiği, neredeyse kavramsal bir şiire dönüşen bu mekânda, renklere felsefî ayarlar verilmesi ilginçtir. Sürekli bitmeyen bir güne, güneşe ulaşmak, yüzeye çıkmak, ışığa doğru yükselme rüyasından söz etmek mümkündür. Ruhsal arınma alanları olarak niteleyebileceğimiz bu resimler, yeni-modern zamanların bir nostaljisi, bir araya gelen düşlerin bir şiiri ya da bir zamanlar tahrip olmuş anıların yarattığı kusursuz ruhsal döküntüleri’dir.

Sanatçının bilinçdışına gösterdiği aşırı özenle bakışlarımızı zapteden, yani Deleuzyen bir bakışla ruhumuzu dindiren ve şizoid bir eşik yaratan bu lirik görsel anlatımlar; ölümlerin, yasların ve hiçbir zaman yok olmayan insanlık suçlarının istiflendiği düzene dair şiirsel bir ağıt’a dönüşmektedir. Unutulmuş geri döndürülemeyen kayıp zamana, kaybolmuş anılara, yok olan coğrafyalara atıflı bir duygusal manifesto halini alan bu resimler; sanki bir mahremiyet metaforu gibi resmin boşluğunu öne çıkarmakta, yüzeyi ise bir şiirsel etkiyle kaplamaktadır. Adnan bunu; hem salt biçim unsurlarını ve renkleri, kirlerinden arınmış saf bir yüzeyle buluşturarak mümkün hale getirmekte, hem de burada modernizmi hedefine alan tarihsel bir eleştiriyi gerçekleştirmektedir. Bu bakımdan söz konusu resimler; bir kefaret örüntüsüne dönüşerek gündelik hayata yansıyan patalojiye önemli bir örnek oluşturmaktadır.

Sonuçta; Etel Adnan, farklı iki ayrı dünyayı tek resimde anlatma çabası içindedir. Doğu-Batı kültür ayrımının mecazları haline gelen biçimler, Arap coğrafyalarına özgü karanlığı ya da umutsuzluğu simgeleyecek bir düzenlemeyle resimde konumlanır. Ayrıca, resimlerde boşlukta beliren küçük koyu lekesel alanlar, çoğu zaman sığınılacak bir yer oluşturma kaygısıyla resmedilen imkânsız yerlere tekabül eder. Bu şekilde; düşlerin ve yok olan kayıp dünyaların ortak hafızadaki yerini alması, Adnan’ın resimlerine yansıyan kare, daire ve eğrilmiş üçgenlerden oluşan mekânsal düzlemi oldukça yüklü, karışık ve bulanık bir öte yer haline getirir. Bir denge-uyum arayışını çözümlemeye çalışan, renk ve biçimlerle çoğu zaman yeni bir evren kurma hayali içinde olan, karşılıklı bağlantıların bir araya gelmesiyle netleşen Etel Adnan’ın resimleri; özdeşlik kurma ve farklılık hallerini benimseyen yeni bir düşünme şeklini ve savunma mekanizmasını önermektedir. Bu yüzden her resmin alt metni farklıdır. Her resim, sanki yeni bir şiirdir…  

Yüzyılın bir tanığı olarak modernist dönem ütopyalarıyla yüzleşen, ayrıca kendi öznellik bildirimlerini irdeleyen Etel Adnan; geçmişe, yok oluşa bir ağıt niteliğinde işler üretmektedir. 20. yüzyılda çoğu sürgünde geçen bir hayata dair, duygusal bakımdan yaralı ve parçalı bir şekilde, tam bir yoğunlaşmaya karşılık gelen şiir ve resimleriyle; hatırlama, düşünme ve üretme eylemiyle direnişini sürdürmektedir.